İlk bilgisayar asisi
Joseph Weizenbaum
Bilgi işlem, yapay zekâ ve doğal dil işlemenin öncülerinden, meşhur diyalog programı
ELIZA’nın yaratıcısı Joseph Weizenbaum, geçtiğimiz ay vefat etti. CHIP Almanya’nın kendisiyle
ölümünden hemen önce yaptığı son röportajı haber sayfalarımızda okuyabilirsiniz.
Weizenbaum’un “Bilgisayar Gücü ve İnsan Aklı” adlı eseri, bu değerli bilim adamının bilgi
işlemeye ve yapay zekaya eleştirel bir bakışı olarak mutlaka okunması gereken eserlerden
biri. Kitapta 1966’da geliştirilmiş ELIZA sistemine insanların kendilerini nasıl kaptırdıklarını
görünce ve bugün ‘chatbot’lar karşısında insanların nasıl duygusallaştıklarını hatırlayınca,
gülümsememek mümkün değil.
Weizenbaum, bilgisayarların bilinçsizce kullanımının en büyük eleştirmenlerinden biriydi.
Teknolojik ilerlemeye körü körüne inanmaya karşı uyarıda bulunan Weizenbaum, kendisi
hakkında şu sözleri de söylemişti: “Ben bir bilgisayar eleştirmeni değilim. Bilgisayarlar
eleştiriden anlamazlar. Hayır, ben bir toplum eleştirmeniyim.” İnterneti bir çöplük yığını
olarak gören Weizenbaum, veri ağında bir sürü gereksiz, yarım yamalak ve hatta yanlış
bilgi olduğu düşüncesindeydi. Yine de bu çöplükte Weizenbaum’a göre bazı incilere rastlamak
da mümkündü. “Bir arama motoruna birkaç kelime girmek ve çıkan sonuçları yazdırmak
eğitimin tam tersi bir şeydir. İnternet televizyona benzedi. Mantıklı ve ilginç yayınların,
saçmalıklara olan oranı her iki medyada da benzer oranda.” Weizenbaum’un bir gazeteye
verdiği röportajdaki şu sözlerinin altını çizmek lazım: “Okulların en önemli önceliği,
öğrencilerine kendi dillerini öğretmektir, böylece öğrenciler kendilerini açık ve seçik bir
şekilde ifade edebilirler. Sessiz düşünce dünyalarını sözlü ve yazılı olarak ifade edebilmeliler.
Bunu yapabilirlerse, eleştirel düşünmeyi öğrenebilir ve dünyalarını işgal eden sinyalleri
eleştirel bir şekilde yorumlayabilirler. Bunu yapamazlarsa, tüm hayatları boyunca büyük
medyaların yaydığı klişelerin ve şablonların kurbanı olurlar.”
Gerçekten de özellikle internet forumlarında ve bana ulaşan elektronik postalarda son yıllarda
gözüme çarpan en önemli nokta, insanların kendilerini yeterince iyi ifade edememeleri.
Hatta bu yüzden birbirlerini yanlış anlıyorlar ve bir anda hiç de hoş olmayan yazılı
kavgalar başlıyor. Weizenbaum’un bu noktadaki eleştirilerine katılmamak mümkün değil.
İnternette, herkese açık yerlerde yazılan yorumları okudukça internetten giderek soğumaya
başladım.
Joseph Weizenbaum’un anısına bu ayki Seyir Defteri’ni kendisinin ölümünden önce yazdığı
son elektronik postalardan biriyle kapatıyorum:
“Ölümümüz, dünya için yapabileceğimiz en son hizmettir: yolu terk etmeseydik, bizden
sonra gelen nesiller insan kültürünü tekrar taze bir şekilde oluşturamazdı. İnsan kültürü
tekdüze, değişmez olurdu, yani ölürdü. Ve kültürün ölmesiyle birlikte insani olan her şey
de yok olup giderdi.”
------------------------------------------0000000000000------------------------------------------------
arşivdeki dergileri karıştırırken elime geçen 05/2008 sayısının seyir defteri makalesine şöyle bir göz attım...2008'de ilk okuduğumda çok fazla önem vermemiştim. ama forumda geçirdiğim bu kadar zaman sonra insanların birbirini gerçekten anlamakta zorluk çektiği ve çoğu katılımcının gerçek anlamda kendini ifade edemediği gerçeğini birkez daha gördüm...ve okurken adam harbiden konusunda uzmanmış daha ölmeden önce chip'te dahil olmak üzere pekçok forum ve paylaşım sitesinin şuanki halini o zaman görmüş...ve şuan ki türk eğitim-öğretim sisteminin yani "google-kopyala-yapıştır-yazdır" sistemini o zaman özetlemiş dedim.. özellikle kırmızı ile işaretlediğim bölümleri dikkatli okursanız sizde hak verirsiniz... Nur içinde yat sevgili Joseph Weizenbaum...
:: Alıntı :: Kaynak : Ufuk Yamankılıçoğlu