ASP Konu Anlatımları Ders Ders(Ders 1) - C#

Merhaba arkadaşlar ben şu gözünü sevdiğimin asp sinibilmeyen ögrenmek isteyen arkadaslara kaynak olsun diye burda ders dersveriyorum... Asp bana göre programlama Dillerinde php ve mysql ilebirlikte muhteşem üçlüyü oluşturuyor yani anlayacağınız muhtesem websitesi= asp+php+mysql bilmeten geçiyor...

Neyse Fazla gevezelik ettim sanırım derslerimize baslayalım bence arkadaşlar değil mi... hadi bismillah diyelim...

amailk olarak belirtmeliyim ki derslere geçmeden once ISS kurulumulocalhost falan bunları hazır kabul ediyorum... Ayrıca ogrenmek isteyenarkadaşlar varsa bana mail atsınlar.

DERS 1:Merhaba ASP

Başlamadan  önce bir kaç hatırlatma. ASP sayfaları HTML gibi bir düz yazı dosyasıdır.  Buna göre istediğiniz bir düz yazı dosyası ile ASP sayfalarını  yazabilirsiniz. HTML yazarken kullandığımız NotePad bu iş için çok uygundur.  Ve 10'uncu satırın sonunda nokta olduğuna dikkat edelim. Kolları sıvayın  ASP'nin büyülü dünyasına adım atıyoruz:

<html>
<head>
<title> ASP ile Merhaba </title>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html;    charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;    charset=windows-1254">
</head>
<body>
<h1><center>Merhaba Asp! </h1>
<h2>Bugün:
   <% Response.Write(Date) %>.
   </center>
   </h2>
</body>
</html>
Bu  dosyayı merhaba.aspadıyla kaydedelim (Nereye? PWS' in kök dizinine.) ve bilgisayarımızdabulunan Kişisel Web Server'da veya ISS' te sınayalım. Kök Dizinini ISSkurduktan Sonra ve genelde php yi daha once kullananlar içinc:/ınetpub/wwwroot dur ama yinde siz bilmiyorsanız Kök dizinini nerdeoldugunu ISS de sınayın. neyse daha sonra herhangi bir web tarayıcıpencerisinin adres kısmınasunları yazalım. Yani şöyle olmalı:

  http://localhost/merhaba.asp

  Bu dosyayı PWS'in kök dizinine kaydettiysek eğer sayfamız çalışmıştır. Bize  Merhaba Dünya! demiş ve bugünün tarihini vermiştir:

         <- Görüntü böyle olmalı...
önceşu programı acıklayayım herşey html düz yazısı fakat içeride değişikolan şey ise respose.write(date) kısmı date o günün tarihini gosterenbir fonksiyondur. response.write a dikat edin çünkü artık onu yazmaktanbelki bıkacaksınız bir bakıma print demektir yani işlevler aynı:)

         Şimdi  ilk ASP sayfası denememizi yaptığımıza göre biraz da işin teknik kısmından  söz edelim. HTML'in ziyaretçi bilgisayarda çalıştığını biliyorsunuz. Browser  URL hanesine adını yazdığımız HTML dosyasını Web Server' dan ister. Web  Server dosyayı bulur ve içindeki resimleri ve diğer unusurları bizim  bilgisayarımıza gönderir. Biz de sayfayı böylece görmüş oluruz. Fakat bazen  server'a bize sadece bir dosya göndermesini değil, bir dosyanın içindekayıtlı  komutlar varsa onları icra etmesini de bildirebiliriz. Bunu yapmanın bir yolu  CGI programlarıdır. Diğer yol ise ASP'dir. Web Server, kendisinden bir ASP  belgesi talep edildiğinde, önce dosyanın içeriğine bakar. Sonra da:  "Hmmm. Sanıyorum bu bir .asp dosyası. Hemen bunu ASP.DLL programına  göndermeliyim. Sonra da işime devam edeyim!" der.
İşte geldik en sevdiğim ayrıntı ya bence asp nin en tatlı ayrıntısıbu:)) asp.dll biricik aşkım olmustu bir zamanlar:D peki nerde buasp.dll
C:\WINDOWS\system32\inetsrv\asp.dll işte burda cok bakmayın aşık olursnuz bu zeka kupu minick şeye:))
  Yaptığımız örnekte de gördüğümüz gibi ASP sayfası hem HTML kodları içerir hem  de içerisinde script dili ile yazılmış kodlar vardır. ASP sayfalarımız da  VBScript ve JavaScript kodları kullanabiliyoruz. Ama biliyorsunuz ki  browserlar arası uyuşmazlıklar var. Mesela Netscape VBScript dilinden hiç  anlamaz. Ama bizim ASP sayfalarımız serverda çalışacağı için bu sorun  olmaktan çıkıyor. Bunun açıklaması şöyledir: ASP.DLL gelen sayfada hangi  script dilinin kullanıldığına bakar ve bunun için gerekli ortamı oluşturur,  bu script dilini yorumlayacak programı çalıştırır. Bu program da script  dilini yorumlar daha sonra ASP.DLL de icra edilen komulatlar, işletim  sisteminin yardımı istiyorsa (Veritabanından veri çekmek veya dosya sistemine  bir dosya açtırmak, yazdırmak gibi) bu yardımın edinilmesini sağlar. Bütün bu  işlerin sonunda HTML kodlarına ek yapmak (Örneğin: bir tablonun içini çekilen  verilerle doldurmak veya dosya sisteminde edinilen bir dosyanın içeriğini  sayfaya yazdırmak gibi) gerekiyorsa bunu ASP.DLL yapar.

  ASP.DLL kendine gönderilen sayfayı satır satır okur ve önce ASP kodlarının  gerektirdiği HTML değerlerini bulur. Yani önce ASP icra edilir. Sonra HTML  bölümleri ile birleştirilir bu ASP komutları ve sayfaya yazdırılır. ASP  sayfalarımızda yazdığımız ASP kodları görünmez. Yazdığınız VBScript ve  JavaScript kodları HTML bir parçası olarak browserda görüntülenecektir. Ama  sayfada ASP'ye dair hiçbir şey kalmayacaktır.

  ASP sayfalarımızda genellikle VBScript dilini kullanmamızın hiç bir nedeni  yoktur. JavaScript dilini de kullanabiliriz. Netscape VBScript dilini anlamaz  demiştim. Bunun da bizim VBScript dilini kullanmamız ile bir ilgisi yoktur.  Çünkü ASP sayfalarımızda ASP kodları görünmediği gibi bu script dilinin  kodlamaları görünmez. Tabii ortaya çıkardığımız HTML sayfasının Netscape  tarafından sorunsuz çalışabilmesi için Netscape'in anladığı Dinamik HTML  unsurlarına yer verme zorunluluğumuz hala devam ediyor.

   Temel  Bilgiler: VBScript Öğreniyoruz
  (Temel Yazım Kuralları)
  VBScript  yani Visual Basic Script. Ama biz kısaltılmış olan adını yani VBScript adını  kullanıyoruz. Visual Basic dilini biliyor iseniz, VBScript dilini  biliyorsunuz sayılır.
  Daha önce de ASP sayfalarımızda VBScript dilini kullanabileceğimizi  söylemiştim. Bu yüzden şimdi VBScript öğrenmeye başlıyoruz.
  İstemci tarafında çalışan sayfalar da Netscape VBScript dilini anlamaz. Ama  bizim sayfalarımız Server' da çalışacağı için bu sorun olmayacak. Sadece bir  kaç VBScript komutu ile mükemmel ASP sayfaları hazırlayabiliriz.
  ASP sayfalarımızdaki script dillerini, gerek VBScript, gerek diğer script  dillerini sayfa içindeki HTML kodlarından ayırmamız gerekir. ASP.DLL' ye "ASP.DLL  kardeş, Script dilimiz şurada başlıyor, şurada bitiyor" dememiz  gerekir. Bunun için şimdi öğreneceğimiz script dili VBScript' in kodlarını <% %> işaretleri arasına alırız.  Kardeşimiz ASP.DLL (kardeşimizden daha çok söz ettik ondan) bu işaretler  " <% %> " arasındaki komutları yazmak yerine yapar. HTML'  deki "< >" klasik unsurlar aynen sayfaya yazılır, ama <%  ve %> işaretine gelince çok sevgili ASP.DLL' miz durur ve bir düşünür.  <% ve %> işaretlerinin arasındaki her şey "Language" ile  belirlediğimiz scriptin yorumlayıcısına gönderilir (Aralarında sürekli  paslaşır bunlar). <% ve %> işaretlerine sınırlayıcı denir.  Sınırlayıcının içinde bir ya da bir çok satır kod bulunabilir.
  ASP ve VBScript komutlarımızın arasında "Yorum Satırımız"  olmalıdır. Bu neden gereklidir? Yorum satırını bir kodu ne için nerede  kullandığımızı belirtmek için kullanırız. Böylece kodlarımızı başka biri  devam ettirmek istediğinde nerede ne yaptığımızı açıkça görmüş olur. Ya da  uzun süre çalışmadığımız ASP sayfamızda unuttuğumuz yerler olabilir. Bunlara  hatırlatma satırı da denir. Yorum satırının başına ( ' ) tek tırnak işareti  koyarız. Böylece serverın yorumlayıcısı bu tek tırnağı gördüğünde,  görmemezlikten gelir. Sanki hiç tanışmıyorlarmış gibi! Şimdi VBScript ile bu  teknikleri kullanarak bir sayfa yazalım. Hem de VBScript' te biraz daha  yakınlaşalım:
                           <% @LANGUAGE=VBScript %>

<html>
<head>
<title>Merhaba VBScript</title>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html;    charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;    charset=windows-1254">
</head>
<body>
<center>

   <%
   ' Yazı boyutumuzu belirlediğimiz bir    değişken tanımlayalım
   Dim fontBoyut
   %>

   <%
   ' Yazı boyutumuzu 1'den 7' ye kadar    değiştirelim
   For fontBoyut = 1 to 7
   %>
   <font size = <%= fontBoyut%>    >
   VBScript' e Merhaba <br>
   <% next %>
   </center>
<h4> Bugün <%= WeekdayName(Weekday(Date)) %>, <%=    Date %>.
   Şu anda Server' a saat: <%= Time %>.
<p>
   </h4>
</body>
</html>
Bu  sayfayı vbsmerhaba2.asp adı ile kaydedin (VBScrtipt' e daha önce  merhaba demiştik. Bu ikincisi). Şimdi sayfanın içindeki kodları  inceleyelim...
   Sayfamızın  başında, bu sayfayı VBScript ile yazacağımızı belirttik. Daha sonra  herzamanki HTML kodlarımızı yazdık. Daha sonra bir değişken tanımladık.  Bundan sonra değişkenlerin bizim hayatımızda yeri çok büyük olacak :).  Açıklama satırında da neler yaptığımızı anlatmaya çalıştık. Kısa ve öz. Daha  sonra yazı boyutumuzun 1'den 7' ye kadar değişmesini istediğimizi söyledik.
  Bu font boyutlarının sayfada uygulanabilmesi için font özelliklerini  belirttiğimiz HTML etiketi olan <font=""> etiketine tanımladığımız  değişkeni yazdık. Böylece font boyutumuzu değişkenimiz belirleyecek: <font size= <%=  fontBoyut %> > dedik. <%= bu ifade ASP' de Response.Write metodunun  kısaltılmış halidir. Yani <%= bu  işareti yazdığımızda, içine değişkeni yazmamız gerekiyor tabii, bu değişkeni  al sayfaya yaz demiş oluyoruz. Böylece değişkenimiz VBScript'e Merhaba  yazısını sayfaya 1' den 7' ye kadar büyüterek yazdı. Bunları sayfada  sıralamasını sağlamak için de <% next %>  döngüsünü yazdık. Daha önce de gördüğüm tarih işlemini yazdık. Ama bu defa  biraz farklı olarak. Dikkat ederseniz ASP ve VBScript kodlarını Yeşil renk  ile yazıyorum. Böylece diğerlerinden ayırmamızın daha kolay olacağı  kanısındayım. Değişkenler ve dögülerden ileride daha çok bahs edeceğiz. Çünkü  onlarsız hiç bir işe yaramayız:)

  Yazım Kuralları
  VBScript  komutlarının, değişken adlarının büyük harf, küçük harf olması önemli  değildir. Ben genel de VBScript ile yazdığım kodların baş harflerini büyük  yaparım. Dediğim gibi büyük harf, küçük harf hiç fark etmez:

  For fontBoyut = 1 to 7
  FOR FONTBOYUT = 1 TO 7
  for fontboyut = 1 to 7
  Olarak  da yazabilirdik. Hiç bir şey değişmezdi. Ama tabii bazı istisnalar var.  VBScript' in kendine has gelenekleri de vardır..
  Eğer bir kod satırı çok uzun geliyorsa ve daha sonra anlaşılması mümkün  olmayacak derecede uzuyorsa bu satırı alt çizgi ile ( _ ) aşağıdaki satırda  devam ettirebiliriz:
  <%
  If degisken1 > And_
        degisken < 10 Then
  %>
  Verdiğim  örnek o kadar da uzun değil. Ama daha sonra, daha uzunlarını da yazmamız  gerekecek.

  Şimdi adından çok söz ettiğimiz Değişkenlere bir bakalım... Nedir? Ne  değildir?

   Temel  Bilgiler: Değişkenler (DIM)
  Bir  programda değişken çok önemlidir.
  Değişkenler, değişen değeri tutarlar. Mesela değişkenin adı Aylar ise, bu  değişkenin değeri "Ocak, Şubar, Mart..." diye giden aylar  olacaktır. Değişkenler, türlerine göre bir ya da daha fazla değer  tutabilirler. Adı üstünde, değişken, her zaman değişir.. Bu değişikliği biz  de yapabiliriz, program da yapabilir.
  Değişkenlerin  tanımlanması "DIM" komutu ile yapılır. DIM, dimension  "boyutlandır" kelimesinin kısaltılmışıdır. Tanımlayacağımız  değişken adının önüne Dim yazarız. Mesela:
         <%
Dim Ay, Gun, Sayi, İsim

Ay = "Ocak"
Gun = "Pazartesi"
Sayi = 3
İsim = "Seren"
%>
         Burada  önce değişkenlerimizi tanımladık. Birden fazla da değişkenimiz olabilir.  Bunun için değişkenlerin arasına virgül koyarak yaparız. Değişken  isimlerimizde Türkçe karakter kullanmamaya özen göstermeliyiz. Değişken  isimleri mutlaka harfle başlamalıdır, içinde noktalama işaretleri bulunamaz  ve uzunluğu 255 karakteri geçemez. Zaten 255 karakterden uzun bir değişken de  işimizi zorlaştırır diye düşünüyorum:)
  Değişkenlerin isimlerini belirledikten sonra onlara bazı değerler atadık. Ay  isimli değişkenimizin değeri "Ocak" oldu. Buna göre VBScript  yorumlayıcısına, "VBScript yorumlayıcısı kardeş, Ay değişkeninin değeri  nedir?" diye sorduğumuzda, "Bunu bilmeyecek ne var? Ocak'tır"  diyecektir.

  Şimdi şöyle bir değişken tanımladığımızı düşünelim, acaba ortaya nasıl bir  değişken çıkar? :
         <%
Dim Aylar(12), Gunler(31), İsimler(10)
%>
         Bu  yöntemle oluşturduğumuz kodlarla elde edilecek "kaplar," birden  fazla değer tutabilir:
         <%
Dim Aylar(12), Gunler(7), İsimler(10)

Aylar(5) = "Mayıs"
Gunler(2) = "Salı"
İsimler(8) = "Hasan"
%>
         Bu  durumda, içinde 12 ayrı değişken tutabilecek olan Aylar değişkeninin 5  numaralı değeri "Mayıs", 7 değer tutabilecek olan Gunler  değişkeninin 2 numaralı değeri "Salı" ve 10 değer tutabilecek olan  İsimler değişkeninin 8 numaralı değeri "Hasan" olacaktır. Böyle,  birden fazla değer tutabilen değişkenlere Dizi Değişken veya Array denir.

         Array Fonksiyonu

VBScript' in kullanıma hazır bir çok fonksiyounu vardır, bunlardan biri olan Array ile kolayca dizi değişken oluşturabiliriz.
Örneğin, Gunler(7) dizi-değişkenini isimler ile doldurmak istiyoruz:
                  <%
   Dim İsimler = Array ("Pazartesi", "Salı",    "Çarşamba", "Perşembe", "Cuma",    "Cumartesi", "Pazar")
   %>
               Böylece hem dizi değişkeni oluşturabiliriz, hem de değerlerini atayabiliriz. Buna göre daha sonra dizi değişkenin üyelerini sıra numarası ile çağırabiliriz:
                  <%= Gunler(5) %>
               bize "Cumartesi" değerini verir. Neden mi? Çünkü dil tasarımcıları, sayı saymaya biz dünyalılar gibi 1' den değil de 0' dan başlarlar. Dolayısıyla Gunler dizi değişkeni Gunler(0)' dan başlayacaktır.
         VBScript,  bir değişkene alfanümerik (karakter, metin) olarak atadığımız değeri çift  tırnak içine almanızı ister. Sayı olarak kullanacağımız değerleri ise tırnak  içine almazsınız. Fakat işleri karıştıran nokta, VBScript açısından değişken  türü diye bir şey olmamasıdır. Visual Basic, script dili haline getirilirken,  değişken türü özelliği alınmayınca, ortaya işleri karıştıran ya da  kolaylaştıran böyle bir durum çıkıyor. Bu sizin kafanızı karıştırmasın.  Sadece işlemlerde dikkat etmemiz gereken bir kaç nokta var.
  Bazı ASP programcıları, bu eksikliği gidermek için değişken adlarının önüne  karakter dizileri için "str" harflerini koyarlar: strAy, strGunler,  gibi.
  Daha iyi anlamak için bir örnek yapalım. islem.asp adı ile kaydedelim:

<html>
<%
   Dim Degisken(2), Toplam
   Degisken(1) = "Seren"
   Degisken(2) = "Sah"
   Toplam = Degisken(1) + Degisken(2)
   %>

   <%= Toplam %>


</html>



  Bu sayfayı çalıştırdığınızda sayfaya SerenSah yazıldı değil mi? (Arada boşluk  olmayışına aldırmayın. Daha sonra göreceğiz.) Şimdi Değişken(1)' in değeri  olarak "Seren" yerine tırnak içinde 3, Sah değeri yerine yine  tırnak içinde 10 yazın. Şimdi sayfayı tekrar açalım. Sonuç? 310 değil mi?  Şimdi tırnakları kaldırın 3 ve 10 ' un çevresinden. Sonuç? Doğru sonuç  aldığınızdan eminim. Sayıların çevresinden tırnak işaretlerini kaldırınca  VBScript bunların sayı olduğunu anladı ve işlemi ona göre yaptı.
  Değişkenleri  ve değişmeyenleri öğrendiysek şimdi İşlemcilere geçebiliriz :)

   Temel Bilgiler : Sabitler (CONST)
  Sabit Değerler
  VBScript' de bir kere tanımladığımızda bir daha değişmesini istemediğimiz  unusurlar olabilir. Bunlara değişken diyemeyiz. Öyle değil mi? O zaman onlara  Sabit Değerler diyelim. Sabit değer, bütün site boyunca yani uygulama boyunca  değişmeden kalır. Bu değerleri Const (constant, sabit kelimesinden türetilme)  komuyutla yaparız:
         Const Siteadi = "Webdersleri"
Const Slogan = "En iyi kaynak"

         VBScript'in kullandığı tek tür değişkene variant  denir. Variant, karakter dizini (String) de olabilir, sayı (number)  ' da. Fakat bir Variant'ın içindeki değer, veri olarak nitelendiğinde şu  türlerden birine girer:

         Boolean: Değişkenin değeri ya True (doğru) ya da False (Yanlış) olur. True' nun değeri -1, False' un değeri ise 0' dır.

Byte: 0 ile 255 arasında bir sayısal değeri olabilir.

Double: Yüzen noktalı değer denilen veri türüdür. Pozitif sayılar için 4.9E-324 ile 1.8E308 arasında, negatif sayılarda -4.9E-324 ile 1.8E308 arasında bir değer alabilir.

Date/Time: Önceden belirlenmiş biçimlerde tarih ve zaman bilgisi içerir.

Empty: Tanımlanmış ancak henüz değer atanmamış (boş) değişken türüdür.

Error: Programın hata mesajlarını ve hata değerlerini tutar.

Integer: Noktalık bölüm içermeyen tamsayı verilerdir, değeri
-32.768 ile +32.767 arasında olabilir.

Long: Noktalık bölüm içermeyen tamsayı verilerdir; değeri -2.147.483.648 ile 2.147.483.648 arasında olabilir.

Null: İçinde bulunmamak üzere tanımlanmış değişkenlerdir.

Object: Windows OLE nesnelerini tutmak üzere tanımlanmış değişkenlerdir.

Single: Yüzen noktalı değer denilen veri türüdür. Pozitif sayılar için 1.4E.45 ile 3.4E38 arasında, negatif sayılarda -1.4E-45 ile -3.4E38 arasında bir değer alabilir.

String: Alfanumerik veri tutan değişkenlerin değeridir.
         Bunları ASP sayfalarımızda sık sık kullanacağız.  Bu yüzden iyi tanımalıyız değil mi?

   Temel Bilgiler : Operatörler
  Bundan sonra işimizin daha çok matematiksel yanları oldğunu göreceksiniz.  Bu bize hayatımızın her alanında matemetiğin önemini anlatır. Anlayana:)

  VBscript' de Operatörler işlem yapmamızı sağlayan değerlerdir diyebiliriz.  Onlarla işlem yaparız, sonuç alırız. Bu işlmeleri değişkenlerle yaparız gibi.  Bakalım neymiş bu operatörler. Neye benzerler?:

                 Operatör:
         İşlevi:
         Sınıfı:

         +
         Toplama
         Aritmetik

         -
         Çıkarma


         *
         Çarpma


         /
         Bölme


         ^
         Üssünü alma


         \
         Tamsayı bölme


         Mod
         Modüler aritmetik


         =
         Bir değişkenin diğerine eşit olduğunu sınar
         Karşılaştırma

         <>
         Bir değişkenin diğerine eşit olmadığını sınar


         >and<
         Bir değişkenin diğerinden büyük veya küçük olduğunu sınar (and kelimesi var)


         >=and<=
         Bir değişkenin diğerinden büyük veya eşit, veya küçük veya eşit olduğunu sınar (and kelimesi var)


         Is
         Bir ifadedeki iki referansın aynı Nesne'ye yapılıp yapılmadığını sınar


         And
         Bir veya daha fazla değişkeni test olarak karşılaştırır
         Mantıksal

         Or
         Bir işlemin devamı için hangi koşulun oluşması gerektiğini sınar


         Not
         Bir ifadeyi negatif hale getirir


         Xor
         Sadece bir koşulun doğru olup olmadığını sınar


         Eqv
         İki değişkenin eşitliğini sınar


         Imp
         İki ifadede mantıksal implikasyon işlemi yapar

         Bu işlemcileri daha çok göreceğiz. O yüzden iyi tanımlayız. Yeri  geldiğinde bu işlemcilerin işlevlerini daha iyi anlayacağız..

  VBScript ile yazacağımız ASP sayfalarında bu işlemcilerin beklediğimiz sonucu  verebilmesi için kullanım sıraları önemlidir.
  Bundan sonra işimizin daha çok matematiksel yanları oldğunu göreceksiniz.  Bu bize hayatımızın her alanında matemetiğin önemini anlatır. Anlayana:)

  VBscript' de Operatörler işlem yapmamızı sağlayan değerlerdir diyebiliriz.  Onlarla işlem yaparız, sonuç alırız. Bu işlmeleri değişkenlerle yaparız gibi.  Bakalım neymiş bu operatörler. Neye benzerler?:

                 Operatör:
         İşlevi:
         Sınıfı:

         +
         Toplama
         Aritmetik

         -
         Çıkarma


         *
         Çarpma


         /
         Bölme


         ^
         Üssünü alma


         \
         Tamsayı bölme


         Mod
         Modüler aritmetik


         =
         Bir değişkenin diğerine eşit olduğunu sınar
         Karşılaştırma

         <>
         Bir değişkenin diğerine eşit olmadığını sınar


         >and<
         Bir değişkenin diğerinden büyük veya küçük olduğunu sınar (and kelimesi var)


         >=and<=
         Bir değişkenin diğerinden büyük veya eşit, veya küçük veya eşit olduğunu sınar (and kelimesi var)


         Is
         Bir ifadedeki iki referansın aynı Nesne'ye yapılıp yapılmadığını sınar


         And
         Bir veya daha fazla değişkeni test olarak karşılaştırır
         Mantıksal

         Or
         Bir işlemin devamı için hangi koşulun oluşması gerektiğini sınar


         Not
         Bir ifadeyi negatif hale getirir


         Xor
         Sadece bir koşulun doğru olup olmadığını sınar


         Eqv
         İki değişkenin eşitliğini sınar


         Imp
         İki ifadede mantıksal implikasyon işlemi yapar

         Bu işlemcileri daha çok göreceğiz. O yüzden iyi tanımlayız. Yeri  geldiğinde bu işlemcilerin işlevlerini daha iyi anlayacağız..

  VBScript ile yazacağımız ASP sayfalarında bu işlemcilerin beklediğimiz sonucu  verebilmesi için kullanım sıraları önemlidir.

   Temel Bilgiler : Kontrol  Deyimleri (If..Else..)
  If...Else
  If İngilizce' de -eğer, -ise anlamına gelir. Yani biz burada If deyimini  kısaca özetlemek istersek; If deyimini kullandığımzıda "eğer şu iş şöyle  ise yap" demiş oluyoruz.. Else yani -başka deyimini kullandığımızda ise  "şu iş şöyle değilse bunu yap" demiş oluyoruz.
  Genel olarak yazım kuralı şöyledir:
         If şart Then

şart doğru ise yapılacak işler

Else

Şart doğru değilse yapılacak işler

End If
         End If ile If deyimimizin bittiğini söylüyoruz..
  Bir örnek yapalım, If ... Else deyimimizi daha yakından tanıyalım.
  Örnek olarak önce kafamızda ne yapmak istediğimizi tasarlayalım. Sayfamız  eğer saat 12'den önce ise sayfaya Günaydın yazdırsın, saat 12 ' den sonra ise  "Tünaydın yazdırsın.. Ama bir de şu var ki, saat 18' den sonra ise  sayfaya İyi Akşamlar yazdırmamız lazım. Bunun için ne yaparız? Önce  örneğimizi yapalım, daha sonra bu soruya cevap verelim. Bu sayfayı ifelse.asp  adı ile kaydedin.

<html>
<head>
<title> If ve Else deyimi kullanımı</title>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html;    charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;    charset=windows-1254">
</head>
<body>
<h2>
   <center>

   <%
   If Hour(Now) < 12 Then

   Response.Write "Günaydın"

   ElseIf Hour(Now) >= 18 Then

   Response.Write "İyi Akşamlar"

   Else

   Response.Write "Tünaydın"

   End If

   Response.Write "<br>"

   Response.Write "<br> "

   Response.Write "Sitemize    Hoşgeldiniz.."
   %>

   </center>
   </h2>
</body>
</html>
Şimdi sayfayı açabilirsiniz. Sizin o andaki saat durumunuza göre sayfa  Sabah 12' den önce ise Günaydın, 12 den büyük, 18' den küçükse Tünaydın  diyecektir.Eğer saat 18' den büyükse İyi Akşamlar yazısını ekranda göreceğiz.

  Buradaki kodları daha ayrıntılı ele aldığımızda; If deyiminin -eğer -ise  anlamlarına geldiğini söylemiştik. If deyiminin karşısında Hour(Now) yani  -şimdiki zaman- deyimini görüyoruz. Hour(Now) deyimi bize o andaki zamanı  verir. Bir de küçüktür ( < ) işareti ve 12 sayısı görüyoruz.
  Şu cümlede:
         If Hour(Now) < 12 Then
         "Eğer şimdiki zaman 12' den küçükse" demiş oluyoruz.
  Bir alt satırda da daha öğrenmediğimiz Response nesnesinin .Write metodunu  kullanıyoruz. (Nesneleri öğrenirken göreceğiz.)
  Böylece cümle tamamlanıyor ve: "Eğer şimdiki zaman 12' den küçükse  sayfaya Günaydın yazdır" demiş oluyoruz...

  Bir alt satıra daha baktığımızda ise daha önce sözünü etmediğimiz ElseIf  deyimini görüyoruz. Hatırlarsanız kodları yazmaya başlamadan önce "eğer  saat 18' den büyükse bize İyi Akşamlar demeli" demiştik. If ile ilk  şartımızı belirlediğimizi Else ile o şart gerçekleşmezse eğer yapılacak işi  söylediğimizi belirtmiştik. ElseIf deyimi yeni bir If deyimi gibidir.  Yazdığımız örneğe bakarak da bunu görebiliriz. ElseIf deyimini birden fazla  kullanabiliriz..
  Kodlamamızın en sonunda Else deyimi ile diğer iki şart gerçekleşmezse eğer  yapılacak işleri yazıyoruz.

  Ve If deyimimizi End If ile sonlandırıyoruz..

  Yeni öğrendiğimiz bu dilin kapıları yavaş yavaş açılmaya başlıyor.. Bizlere o  kapıları açacak anahtarları öğrenmek kalıyor... :)
Temel Bilgiler: Kontrol Deyimleri(Select..Case..)
Select İngilizce' de -seçme, -seçim anlamlarına gelir. Case ise durumanlamına gelir. Select Case ile (bildiğiniz:) ) Durum Seç anlamına geliyor.
(burada niyetim inglizce kursu vermek değil, ama daha iyi öğrenebilmek için budeyimlerin anlamlarını bilsek daha iyi olur düşüncesindeyim!)
Select Case' in kullanımını şöyledir:
   Durum Seç (Durumların listesi ve  bunları belirten bir değişken)

  Durum1 : Yapılacak İşler
  Durum2 : Yapılacak İşler
  Durum3 : Yapılacak İşler
  Durum4 : Yapılacak İşler

  Seçmeyi Bitir
Burada durum seç dediğimiz için, VBScript verdiğimiz durum listesine veyadeğişkene bakacaktır. Bu değişkenin her bir değerini bir "durum"sayacak ve ona hangisi uyuyorsa ona göre hareket edecektir.
Konuya daha derinlemesine bakarsak, Durum Seç ( yani Select Case) deyimininyanına bir durum yazarız ya da durumu belirten bir değişken yazarız. Daha sonrabu durum için yapılacak işleri listeleriz. Bu kadar basit...
Yine bir örnek yapalım ve durum seçme olayına daha yakından bakalım. Bu sayfayıdurumsec.asp adı ile kaydedin:

<html>
<head>
<title> Durum Seçme </title>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=windows-1254">
</head>
<body>
<h2>
<center>

<%
Select Case Hour(Now)

Case 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11

Response.Write "Günaydın"

Case 12,13,14,15,16,17

Response.Write "Tünaydın"

Case Else

Response.Write "İyi Akşamlar"

End Select

Response.Write "<br>"

Response.Write "Sitemize Hoşgeldiniz"
%>

</center>
</h2>
</body>
</html>
Bu sayfada, daha önce gördüğümüz Şimdiki Saat anlamına gelen Hour(Now)fonksiyonunu görüyoruz. Daha öncede söylediğimiz gibi Hour(Now) VBScript'inhazır fonksiyonlarındandır. Biz burada durum olarak Şimdiki Saat seçeneğinikullandık. İlk seçimimizde saat 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 ise sayfaya"Günaydın" yazdır dedik. İkinci seçimimizde ise 12' den 17' ye kadarolan sayıları yazdık ve saat bunlardan biri ise sayfaya "Tünaydın"yazdır dedik. Case Else ile diğer seçimler olmazsa eğer sayfaya "İyiakşamlar" yazdır demiş olduk. End Select ile de seçme işlemini bitirdik.
Böylece Select Case yani Durum seçme olayını da öğrendik..
Küçük bir hatırlatma, bu ve bunun gibi örnekleri ne kadar çok yazarsanız okadar çok akılda kalıcı olurlar..
   Temel Bilgiler : Mantıksal  Operatörler
  (NOT, OR, AND)
  Şimdi Mantıksal Operatörler' den NOT, OR, AND' i öğreneceğiz. Bu üçünün  farklı işlevleri var. Program akşını kontrol etmemize yararlar.. Çok  akıllıdırlar!
  NOT
  ' Not ' olumsuzluk anlamına gelir. Program akışını denetlerken bunu  kullandığımızda ise olumsuzlukları ele alırız. Genel kullanımı şöyledir:
         If Not a=3 Then

.....

End If
         Burada Not deyimini program akışını kontrol eden If deyimi  ile kullandık.
  Demek istediğimiz, "eğer a ' nın değeri 3 değilse şu işi yap".
  Not ile program akışı denetlerken, olumsuzlukları hesaplıyoruz.
  OR
  Or ise program akışı denetiminde şartları birleştirmeye yarıyor.  Bir örnek vermek gerekirse:
         If a=5 OR a=3 Then

.....

End If
         Burada demek istediğimiz; a' nın değeri 5 ve 3 ise işlemi yap. Yani burada  Or program akış denetimindeki şartları birleştirmeye yarıyor. İkisinin  de gerçekleşmesi gerekli değil. Sadece 5 olsa da program akışa devam  edecektir.
  AND
  And' de Or gibi şartları birleştirmeye yarıyor. Ama şartlardan  mutlaka ikisinin de gerçekleşmesi gerekiyor. Mesela:
         If a=5 And b=3 Then

......

End If
         Yine burada demek istediğimiz; eğer a' nın değeri 5 ise ve b' nin değeri 3  ise işlemi yap. Şartlardan ikisininde mutlaka gerçekleşmesi gerekiyor. Yoksa  program çalışmıyor.
  Burada Mantıksal Operatörler' den Not, Or ve And' i gördük.
  Bunlar program akışını denelerken bize yardımcı olurlar. İleride Veritabanı  uygulamalarında da bunları sık sık kullanacağız...

   Temel  Bilgiler : Döngüler (For..Next)
  Döngüler
  ASP  sayfalarımızda önceki derslerde öğrendiğimiz If..Else gibi sınama elemanları  nasıl gerekliyse döngüler de o kadar gereklidir.
  Döngü adı üzerinde dönen bir değeri temsil eder. Değeri durdurmazsak eğer  sonsuza kadar döner ve buna Endless Loop (Sonsuz Döngü) denir. Şimdiki  konumuz For..Next döngüsü.
  Programın  bir işi belirli kere yapmasını istiyorsak, ona yapacağı işi sayaç ile  birlikte For döngüsü ile bildirmeliyiz:
         For sayac = baslangıc To son Step adım

Yapılacak İşler

Next
         Burada  sayac değeri yerine istediğiniz bir adı yazabilirsiniz. baslangıc yerine  sayacın başlamasını istediğiniz sayıyı, son yerine sayacın durmasını  istediğiniz sayıyı, adım yerine de sayacın kaçar kaçar artmasını istediğinizi  yazabilirsiniz.Sondaki Next deyimi ise döngünün bir sonraki adıma geçmesini  sağlar. Burada bir de Step kelimesi varsa, karşısındaki değer kadar  arttırılır ve yapılacak işler tekrarlanır.
  Bir örnek yapalım ve dögü olayına daha derinlemesine bakalım. Bu sayfasyı dongu1.asp  adı ile kaydedin:

<html>
<head>
<title> ASP' de Döngüler    </title>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html;    charset=ISO-8859-9">
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;    charset=windows-1254">
</head>
<body>
<h2>
   <center>

   <%
   Dim isimler

   isimler = Array("Hasan" ,    "Ayşe" , "Emrah" , "Fatma" ,    "Barış", "Buse", "Selim")

   For sayac = 0 to 6

   Response.Write isimler(sayac)

   Response.Write "br"

   Next
   %>

   </center>
   </h2>
</body>
</html>
Şimdi  bu sayfanın kodlamasına daha yakından bakalım.
  Bilindik HTML kodları ile başlıyor sayfamız. BODY bölümünden sonra asp  kodlarımızı yazıyoruz.
  isimler isimli değişkenimizi tanımlıyoruz. isimler = Array bölümünde ise  bunun bir dizi değişken olduğunu görüyoruz. Yani içinde bir çok ismi,  kelimeyi ya da sayıyı barındırabilecek. Biz burada 7 tane isim yazdık. Sonra  da döngümüzü başlattık: For sayac = 0 to 6.  İsimleri 0' dan 6' ya kadar olanı dedik. Burada sayac isimli bir sayacımız  var. Bu bir değişken değil. O yüzde tanımlamadık. Kafanız karışmasın.. Alt  satırda da bu 0' dan 6' ya kadar olan isimleri sayfaya yazdır dedik= " Response.Write".  Next ile döngünün durmasını değil,  devam etmesini istiyoruz.

  For sayac = 0 to 6 deyiminde 6 yerinde 5 ya da 4 yazıp tekrar  terar deneyin. 5 yazdığınızda 6 isim yazılacaktır sayfaya. Çünkü VBScript (bunu  daha sonrada göreceğiz) saymaya 0' dan başlar. Buna şimdiden alışmamız  gerektiğini düşünüyorum.
  Burada  For..Next döngüsünü öğrendik ve döngüler daha bitmedi..

   Temel Bilgiler: Döngüler (Do..Loop)
  Döngüler
  Döngüler  daha bitmedi demiştim.Şimdiki konumuz Do..Loop döngüsü.
  Do İngilizce'de -yapmak anlamına gelir. Bizde burada Do yani şu işi  yap! diyeceğiz.
  Ama bu işi yaptırmanın iki yolu olabilir, bir dizi komutu, bir koşul doğru  iken veya doğru oluncaya kadar kadar yaptırabiliriz.
  Bir koşul doğru ikenbazı işlerin biteviye (yani bitmeden) yapılmasını  istiyorsak Do ile birlikte While yöntemini kullanırız. Genel olarak yazım  kuralı şöyledir:
         Do While koşul
koşul doğru iken yapılacak işler
loop
         Do  While ' ın karşısına koşulu bir alt satıra da koşul doğru ise yani koşul  gerçekleşebilecek durumda ise yapılacak işleri yazıyoruz. Loop ile yapılacak  işleri tekrarlıyoruz.
  Bir örnek yapalım ve Do While olayına daha yakından bakalım. Ama önce bu  örneğimizin içeriği hakkında biraz bilgi vermek istiyorum. Örneğimizde bir  isim olsun ve onu sayfaya 3 kez yazdırana kadar döngümüz dönmeye devam etsin.  Bu sayfayı dongu2.asp adı ile kaydedin:

<html>
<head>
<title>ASP' de Döngüler </title>
<meta http-equiv="content-type" content="text/html;    charset=ISO-8859-9" >
<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;    charset=windows-1254">
</head>
<body>
<h2>

   <%
   Dim Donen, Seren, Esra, Gelen

   Randomize
   Seren = 0
   Esra = 0
   Gelen = 0
   Do While Seren < 3

   Gelen = Gelen +1
   Donen = Int(Rnd *2) +1
   If Donen = 1 Then
   %>
<p> Esra! </p>
<%
   Esra = Esra +1
   Else
   %>
<p> Seren </p>
<%
   Seren = Seren +1
   End If
   Loop
   %>

   Sayfaya 3 kere Seren yazdırmamız için isimleri <%= Gelen %> kez döndürmemiz gerekti!

   </h2>
</body>
</html>
Bu  sefer uzunca bir kodlama yaptık. Kodları incelemeye geçmeden önce bu sayfayı  kaydedin ve çalıştırın. Bir kaç kez sayfanın yenile düğmesine basın. Her  seferinde isimler sayfaya farklı sayılarda yazılacaktır ve isimlerin altında  3 kez Seren yazılabilmesi için kaç kez dönülmesi gerektiği yazacaktır. Şimdi  kodlalarımıza daha yakında bakalım. Çünkü bizi en çok ilgilendiren konu  onlar.

  Önce değişkenlerimizi tanımlıyoruz. 4 tane değişkenimiz var. Burada değişken  adları önemli değil. Değişkenlere istediğiniz ismi verebilirsiniz (cicek,  bocek vs.). Ama türkçe karakter kullanmamaya dikkat edin! Değişkenler  tanımlandı.. O da ne? Randomize diye bir şey yazmışız. Nedir bu Randomize?

                           Randomize = Tesadüfi Sayı nedir?
   Randomize Tesadüfi Sayı anlamına gelir. Yani sayfamızın yenile    düğmesine bastığımızda isimlerin hep değişik sayıda dönmesinin sebebi    buydu. Randomize tek başına işe yaramaz. Randomize tesadüfi    sayıyı üretir. Ama onu bize veren Rnd komutudur. Rdn    komutunun bize verdiği sayılar tamsayı değildir! Bunları tam sayı yapmak    için Int komutunu kullanırız.

         Randomize  ' nin ne olduğunu öğrendikten sonra kodları incelemeye devam edelim.
  Randomize satırının altında Do While döngümüzü görüyoruz. Do  While Seren < 3 demişiz. Yani Seren değişkeni sayfada 3' ten küçükse  işlem gerçekleşmiş olacak. 3 ' ten büyük olmayacak. İşlemcileri hatırlayın!
  Şu satıra bakalım:
         Donen = Int(Rnd *2) +1
         Donen  değişkenimizin karşına Int(Rnd... yazmışız.Yani Randomize ile  gelen sayıyı Rnd ile göster bunu Int ile tamsayıya çevir demiş  oluyoruz.

  Bir If deyimimiz var. Bu olayların akışını düzene sokmak için gerekli.
  Sayfaya Esra yazdırdıktan sonra Esra = Esra +1 komutu ile bir  arttırıyoruz. Daha sonra da Seren isimli değişkenimizi 1 arttırıyoruz. End  If ile If deyimini sonlandırırken, Loop ile sayfaya 3 kez  Seren yazılana dek döngümüzü döndürmeye devam ediyoruz. Kaç kez döndüğünü  bize söylemesi için Gelen isimli değişkeni sayfaya yazdırıyoruz: <%=  Gelen %>.
  Burada  Do While..Loop döngüsünü öğrendik. Dögüler ileride çok işimize yaracaklar.  Gerçek hayatta bize arkadaş olmayacaklar, ama web uygulamalarımızda önemli  bir yer tutacaklar. Bizden söylemesi.

   Temel Bilgiler: Hazır Fonksiyonlar
  Konumuz  Fonksiyonlar.. VBScript'in bizim için hazırladığı Hazır Fonksiyonlardan söz  edeceğiz..
  Bir önceki dersimizde sözünü ettiğimiz Int() ve Rnd() fonksiyonlarını  hatırlayın. Rnd() tesadüfi bir sayı üretir, Int() ise o sayıyı  tam sayıya çevirir demiştik.
  VBScript' te kullanılmaya hazır bir çok fonksiyon vardır. Bunlardan kısaca  söz edelim:


                           Tarih ve Saat
   Tarih ve zaman bilgisini bize verir:
   Date: Bugünün tarihini verir.
   Time: O andaki saati verir.
   Now: O andaki tarih ve saati birlikte verir.
   Daha önceki derslerimizdeki örneklerden    de hatırlarsınız bu fonksiyonları.
   VBScript'in bunlara ek olarak haftanın gününü bize söyleyen Weekday,    haftanın gününün adını söyleyen WeekdayName ve ay adını bize    söyleyen Montname fonksiyonları da vardır.

   Örneğin:
   <%= Weekdayname(WeekdayDate))%> bize o günün adını verir.    Mesela o gün Pazar ise Pazar değerini verir.

         Karakter  Dizisi Düzenlemeye Yarayan Fonksiyonlar
  Karakter  dizisi veya String, VBScript için "Bugün gün güzel bir gün" bir  string'dir. Web sitemizi ziyaret eden ve eğer varsa formalarımıza yazacağı ve  gönder düğmesine basarak server'a göndereceği bilgiler de String' dir. İleri  dersler göreceğiz, formdan gelen bilgileri düzenleme ihtiyacı hissettiğimizi.  Bunun için VBScript' in karakter dizisi düzenleme fonksiyonları kullanacağız.  Peki nedir bu fonksiyonlar. Şöyle bir bakalım:

                           InStr: Uzun bir String'in içinde vereceğimiz daha kısa bir    String'in bulunup bulunmadığını arar, bulursa bu kısa string'in başlama    noktasının değerini verir.
   Len: Bir String'in uzunluğunu belirler. Mesela, Soz isimli bir    değişkenimiz var, bunun değeri de "Neşeli ol ki genç kalasın"    olsun. Uzunluğunu şöyle belirleyebiliriz:
                           Uzunluk = Len(Soz)
                        Uzunluk değişkeninin değeri sizce kaç    olur? Cevap 25
   UCase: Vereceğiniz bir String'in bütün harflerini büyük    harfe çevirir. Biraz önceki Soz değişkenimize bunu uygularsak:
                           Yeni = UCase(Soz)
                        Yeni ' nin değeri: NEŞELİ OL Kİ GENÇ    KALASIN olur...
   LCase: Vereceğiniz bir String'in bütün harflerini küçük    harfe çevirir. Yine Soz isimli değişkenimize bunu uyguladığımızda:
                           Yeni = LCase(Soz)
                        Yeni'nin değeri bu sefer: neşeli ol ki    genç kalasın olacaktır.
   LTrim, RTrim, Trim: Verdiğiniz String'in (sırasıyla) hem başındaki hem    de sonundaki boşlukları temizler. Böylece gereksiz boşluklar ortadan    kalkmış olur.
   Space: İçinde vereceğiniz sayı kadar boşluk olan bir    String oluşturur. Mesela:
                           Bosluk = Space(20)
                        Bosluk değişkeninin değeri 20 boşluk    olacaktır.
   String: İstediğiniz sayıda ve istediğiniz karakterde bir    String oluşturur.
                           Yeni = String(3,       "?")
                        Yeni'nin değeri, 3 tane ??? olacaktır.
   Left, Right: Bir String'in içinde soldan (baştan) veya sağdan    (sondan) verdiğimiz sayı kadar olan karakterleri verir. Mesela Soz değişkenimizin    içindeki cümleyi kullanırsak:
                           Soldan = Left(Soz, 6)
                        Soldan değişkeninin değeri    "Neşeli" olacaktır. Çünkü Neşeli Soz değişkeninin ilk altı    harfinden oluşuyor.
   Mid: Bir String'in içinde başlangıç    noktasını ve karakter olarak boyunu verdiğimiz alanda yer alan String'i    verir. Örneğin:
                           Ortadan = Mid(Soz,       1,6)
                        Ortadan değişkenimizin değeri Neşeli    olacaktır. Çünkü Mid birinci harften itibaren 6 harf ' i sayfaya    yazdırıyor. Neden? Biz öyle istedikte ondan.. Siz de istediğiniz bir    sayıyı yazarak bu örneği deneyebilirsiniz..

         Bu  hazır fonksiyonlar ileride ASP sayfalarımızı yazarken çok işimize  yarayacaklar.. Bu yüzden onları iyi tanımalı ve onlarla iyi geçinmelisiniz :)
İlk dersimiz bu kadar arkadaşlar Asp yi 4 yada 5 derste bitirmeyi Düşünüyorum 2. dersi en kısa zamanda ekleyeceğim...
Başarılar...