Giriş?
Linux birçok programcı tarafından karmaşık işlemler bütünü olarak görülür. Çünkü bu sistem komutlarla işler. Çalıştırabilmek için komutlara hakim olmanız gerekir. Ancak Linux işletim sistemi için komular konusunda endişelenmenize gerek yoktur.
Linux, açık kaynak kodlu olan unix işletim sistemleri içinde bulunan bir sistemdir. Bu sistem 1991 yılında internet dünyasında yerini almıştır. İçinde Fedora, Ubuntu, debina gibi bazı sistemleri barındırır. Programcılar Linux üzerinde kişiselleştirilmiş düzenlemeleri kolayca yapabilir.
Linux konusunda kendinizi geliştirmek istiyorsanız bazı komutlara hakim olmalısınız. Komutların kullanımı ve anlamları konusunda sizlere geniş bir rehber hazırladık. Gelin önemli Linux komutlarını birlikte inceleyelim.
?
en çok kullanılan Linux komutları?
Linux komutlarını kullanabilmek için öncelikle komut satırını açmanız gerekiyor. Tercih ettiğiniz araca göre bu kullanım farklı olabilir. Ancak birçok sistemde komut satırı araçlar bölümünde yer alıyor. Gelin en temel ve en çok kullanılan Linux komutları neler miş görelim ve kullanımlarına kısaca değinelim.?
sudo komutu?Bu komut sayesinde yönetici ya da kök izinleri gerektiren bölümlere giriş yapabilirsiniz. Uzmanlar bu komutu günlük kullanımda tercih etmemenizi önermektedir. Yanlış bir kullanım hatalar ortaya çıkabilir.
df komutu?Linux sistemi üzerinde disk alanını ne kadar kullandığınız KB ve yüzdesel olarak görebilirsiniz. Ayrıcadf-myazarsanız bu komutla kullanım detaylarını megabayt cinsinden görebilirsiniz.
du komutu?Bu komut sayesinde bir dosya ya da dizinin kapladığı alanı görebilirsiniz. Bu kullanım içindu (disk kullanımı)komutunu yazmalısınız. Disk kullanımına yönelik özet normal boyut formatlı değil de disk blok numalarını gösterir. Komut satırına–heklemesi yaparsanız alacağınız özeti Bayt, kilobayt ya da megabayt şeklinde görebilirsiniz.
head komutu?Bir metin dosyasının ilk satırını görmek için bu komutu kullanabilirsiniz. Burada sizlere varsayılan ayarlar ilk 10 satır gösterilir. Bu sayıyı sizler değiştirebilirsiniz.
tail komutu?Tail komutu bir metin dosyasının son on satırını görmenize yardımcı olur.
diff komutu?Bu komut iki dosya arasındaki içerikleri satır bazında karşılaştırma fırsatı verir. Dosyanın analizi sonrasında uyumlu olmayan satırları görebilirsiniz. Programda değişiklik yapmak için bu komutu kullanabilirsiniz. Tüm kaynak kodunu tekrar yazmak yerine bu komutu kullanmanız zamandan ve emekten tasarruf sağlar. Komut satırınadiff dosya1.ext dosya2.extyazarsanız bir karşılaştırma yapabilirsiniz.
tar komutu?Birden fazla dosyayı tarball üzerinde arşivleyebilmenizi sağlar. Tarball sizlere ZIP formatı gibi sıkıştırma işlevi sağlayan bir özelliktir. Bu komuta ait arşive yeni dosyalar ekleyebilmek, arşiv içeriğini görmek, arşivden içerik almak gibi fonksiyonlara sahiptir.
pwd komutu?Bu komut hangi dizinde olduğunu gösterir. Yani tam bir konum alabilirsiniz. Konumhome/kullaniciadi. şeklinde görülecektir.
CD komutu?CD komutu Linux dosya sistemi üzerinde gezinmenizi sağlayacaktır. Yer aldığınız dizinde tam konum ya da dizin adı girmelisiniz. Bu dizinde büyük küçük harf duyarlılığı vardır. Bu yüzden dizin ismini doğru girmelisiniz. Örnek vermek gerekirse/home/kullaniciadi/Dosyalardizininde alt dizin olarak bulunangorsellerdizinine gitmek içinCD görsellerkomutunu girmelisiniz. Hızlı kısayol değişimi yapmak isteyenler;
- Üst dizin için.
- Ana klasör içinCD
- Bir önceki dizin içinCD-komutlarını kullanabilir.
ıs komutu?Bu komut sayesinde dizinlerin içeriğini inceleyebilirsiniz. Komut satırına bu komutu yazdığınızda mevcut dizindeki içerik ekrana gelir. Başka bir dizinin konumunu girerek istediğiniz dizinin içeriğini görebilirsiniz.
Diyelim ki videolar dizini içinls /home/kullaniciadi/videolarkomutunu girebilirsiniz. Is komutunda bazı kullanım kolaylıklarından bahsedelim;
- Alt dizinlerdeki tüm dosyaları listelemek içinıs- r
- Gizli dosyaları incelemek içinıs-a
- Dizinler, boyut, sahip gibi detaylı bilgiler içinıs-alkomutunu girebilirsiniz.
CAT komutu?En sık kullanılan komutlar arasındadır. Standart çıktı üzerinde bir dosyanın içeriğini görebilirsiniz. Komutu çalıştırmak için sırasıylaCATkomutu dosya adı ve uzantı girilmelidir. Bir örnek vermek gerekirseCAT yenigorsel.txtkomutunu gösterebiliriz.
cp komutu?Bu komut sayesinde mevcut dizinde yer alan dosyaları kolayca kopyalayabilirsiniz. Bir örnek vermek gerekirsecp son.jpg/home/kullaniciadi/songorsellerkomutu ileson. JPGdosyasına aitsongorsellerdizininde bir kopya açabilirsiniz.
mv komutu?Bu komutla ana kullanım dosyalarını taşıyabilir ya da dosyalara yeniden isim verebilirsiniz. Bu dosyanın kullanımı içinmvkomutu sonrasında dosya adı ve hedef dizini girmeniz yeterli olacaktır. Kullanım olarakmv yeniklasor.txt/home/kullaniciadi/songorsellerşeklinde olabilir.
mkdir komutu?Bu komut yeni dizin oluşturmanızı sağlar. Bu komutumkdir dosya dosyaadlı yeni bir dizini oluşturabilirsiniz.
rmdir komutu?Bir dizin silmek adına rmdir komutu size yardımcı olacaktır. Bu komut üzerinden sadece boş dizinleri silebileceğinizi de hatırlatalım.
rm komutu?Bu komut sayesinde dizinler içindeki tüm ögelerle beraber silinebilir. Ayrıcarm-r komutunu kullanarak sadece dizini de silebilirsiniz. Bu komut önemli bir komuttur. Her detayı sildiği için geri dönüşü olmayacaktır. Bu yüzden dikkatli kullanılması gereken bir komuttur.
touch komutu?Bu komut sayesinde komut satırını kullanarak yeni boş dosyalar oluşturabilirsiniz. Meselasongorsellerdizinindegorselimadlı bir HTML dosyası oluşturmak istediniz. Bu durumdatouch home/kullaniciadi/songorseller/gorselim.htmlkomutunu girmeniz yeterli olacaktır.
locate komutu?Windows işletim sistemindeki Search komutu gibi düşünülebilir. Bu komut bir dosyayı bulmak adına kullanılır. Bu komutta dosyanın büyük ve küçük harf duyarlılığı yoktur. Bu komuttaiseçeneğini kullanarak dosya adını hatırlamadan da aramalar gerçekleştirebilirsiniz.
(*)işaretini kullanarak ikiden daha fazla kelime barındıran dosyaları arayabilirsiniz. Örnek verecek olursaklocate –i ev*resimkomutunu yazarsanız ev ile resim kelimelerinin yer aldığı tüm komutlar karşınıza gelecektir. Üstelik bu aramada büyük ve küçük harf fark etmeyecek.
find komutu?Bu komut dosya arama konusunda sizlere büyük kolaylıklar sağlar.locatekomutunda farkı ise komutu belirli bir dizinde yer alan dosyaları bulmak için kullanabilmenizdir. Bir arama örneği verelim;home/- name resim.txtkomutunu kullanarakresim.txtadlı dosyayı ana dizin ve alt dizinlerde arayabilirsiniz.
grep komutu?Bu komut belirli bir dosyada metin arama konusunda sizlere yardımcı olur. Meselagrep okul dersnotlari.txtkomutuyla dersnotlari dosyası içindeki tüm okul kelimelerini arayabilirsiniz. Bu kelimeyi barındıran tüm bölümleri görebilirsiniz.
chmod komutu?Bu komut en önemli Linux komutları arasındadır. Bu komut ile dosya ve dizinlere ait okuma, yazma ve çalıştırma izinlerini değiştirebilirsiniz. Bu son derece karmaşık bir komuttur.
chown komutu?Linux üzerinde her dosya sahiplidir. Bu komut sayesinde dosyanın sahibini değiştirebilirsiniz. Yani sahipliği başka bir kullanıcıya transfer edebilirsiniz. Meselachown Linux1 resim. Ext Linux2 resim. Extkomutuylaresim. Extdosyası artık Linux1 değil de Linux2 isimli kullanıcı tarafından sahiplenilir.
jobs komutu?Bu komut sayesinde tüm işleri mevcut durumlarıyla listeleyebilirsiniz.
kill komutu?Linux işletim sistemi üzerinde bir program yanıt vermiyorsa programı elle sonlandırmak içinkillkomutunu kullanabilirsiniz. Bu komut girildiği anda yanıt vermeyen uygulamaya bir sinyal gider ve uygulamanın sonlanması için bir talimat oluşur. Burada yer alan 46 sinyal içinden en çok kullanılan sinyaller şöyledir;
- sigterm 15sinyali bir programın çalışmayı duraklatmasını istedikten sonra durumu kaydetmesi için zaman tanır. Bir sinyal belirlemediğinizde kill komutu sigterm 15 sinyalini kullanır.
- sigterm 9sinyali ise programı anlık olarak zorla sonlandırır. Bu durumda bir kaydetme işlemi yapılamaz.
Bu komutu kullanabilmek için sinyaller ve sonlandıracağınız programın işlem kimlik numarası hakkında bilgi sahibi olmalısınız. Sonlandıracağınız programın işlem kimlik numarasını bilmiyorsanızps uxkomutunu çalıştırabilirsiniz. Sonrasındakill [sinyal seçeneği] pıdkomutunu girebilirsiniz.
ping komutu?Bu komut sayesinde bir sunucuya olan bağlantınızı kontrol edebilirsiniz. Meselaping hostragons.com komutunu girerek hostragons sitesine bağlanıp bağlanmadığınız hakkında bilgi alabilir ve yanıt süresini görebilirsiniz.
wget komutu?wgetkomutunu kullanarak internet üzerinden bir dosya indirebilirsiniz. Bunun içinwget indirilecek dosya bağlantısıgirerek işlem yapabilirsiniz.
uname komutu?Linux sisteminiz için makine ismi, işletim sistemi ve çekirdek gibi temel bilgileri alabileceğiniz bir komuttur.
top komutu?Bu komut Windows işletim sistemi üzerindeki görev yöneticisinin Linux işletim sistemindeki karşılığıdır. Çalışan mevcut programların listesini görmenizi sağlar. Ayrıca programların CPU kullanım oranlarını da görebilirsiniz. Sistem kaynak kullanımını izlemek isteyenler için çok işlevsel bir komuttur. Fazla sistem kaynağı kullanan programları kolayca sonlandırabilirsiniz.
history komutu?Bu komut Linux üzerinde daha önce kullandığınız tüm komutları görme şansı verir. Çünkü Linux üzerinde her gün yüzlerce komut çalıştıracağınızdan eminiz. Belirli aralıklarla geçmişe yönelik komut kontrolü yapabilirsiniz.
man komutu?Bu rehberimizde ne kadar size göstersek de her gün kullanmanıza karşın bazı komutları işlevini unutabilirsiniz. Linux komut listesinde çok özel bir komut olanmankomutu ile Linux komutlarından istediğinizin işlevini öğrenebilirsiniz. Örneğinman historyolarak komut satırına girdiğinizdehistorykomutunun kullanım talimatı ekrana gelecektir.
echo komutu?Bu komut sayesinde bir dosyaya kolayca veri taşıyabilirsiniz. Mesela “hostragon en iyi sunucu firmasıdır” ifadesini sunucular.txt dosyasına eklemek isteyelim. Bunun içinecho hostragon en iyi sunucu firmasıdır >> sunucular.txtkomutunu yazmanız yeterlidir.
ZIP ve unzip komutları?Elinizde olan dosyaları bir ZIP dosyasına sıkıştırmanızZIPkomutu sayesindedir. Sıkıştırılmış bir ZIP dosyasından çıkarma işlemi için deunzipkomutunu kullanabilirsiniz.
hostname komutu?Bu komut sizlere host ya da ağın adını öğrenme şansı verir. Komut sonunahostname –ıeklemesi yaparsanız ağınızın IP adresini görebilirsiniz.
useradd ve userdel komutları?Linux çok kullanıcılı bir sistemdir. Bu yüzden aynı anda çok sayıda kişi sistemde eş zamanlı etkileşim gerçekleştirebilir. Bu durumda yeni bir kullanıcı eklemek istiyorsanızuseraddkomutunu kullanabilirsiniz. Bu işlem sırasındapasswdkomutuyla kullanıcıya şifre verebilirsiniz. Meselahostragon1isimli bir kullanıcı tanımlayalım. Bunun içinuseradd hostragon1komutu yeterlidir. Bu kullanıcıya şifre eklemek için depasswd 987654321komutu yeterli olacaktır.
Sistemde yer alan bir kullanıcıyı silmek için deuserdellkomutunu kullanabilirsiniz. Bunun için deuserdel kullaniciadişeklinde komut girmeniz kullanıcının silinmesini sağlayacaktır.
son deyiş?
Linux komutlarını kullanarak kullanıcılara it görevleri çok pratik bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Bazen basit bir Linux komutunu hatırlamakta zorluk çekebilirsiniz. Ancak biraz Linux işletim sistemi üzerinde vakit geçirirseniz bu komutları öğrenebilirsiniz. Linux komutları arasından en işinize yarayacak olanları sizlere verdik. Detaylı bilgi almak isterseniz bize ulaşabilirsiniz.
?