Plastik
Kağıt
Demir
Alüminyum
GERİ DÖNÜŞÜM NEDİR ?
Yeniden değerlendirilme imkanı olan atıkların çeşitli fiziksel ve/veya kimyasal
işlemlerden geçirilerek ikincil hammaddeye dönüştürülerek tekrar üretim sürecine
dahil edilmesine geri dönüşüm denir. Diğer bir tanımlamayla herhangi bir şekilde
kullanılarak kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli
geri dönüşüm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılması
olarak tanımlanabilir.
Tabii kaynakların sonsuz olmadığı, dikkatlice kullanılmadığı takdirde bir gün bu doğal kaynakların
tükeneceği akıldan çıkarılmamalıdır.
Bu durumu farkına varan ülke ve üreticiler kaynak israfını önlemek ve ortaya çıkabilecek enerji
krizleri ile başdebilmek için atıkların geri dönüştürülmesi ve tekrar kullanılması için çeşitli
yöntemler aramış ve geliştirmişlerdir.
Kalkınma çabasında olan ve ekonomik zorluklarla karşı karşıya bulunan gelişmekte olan ülkelerin de
tabii kaynaklarından uzun vadede ve maksimum bir şekilde faydalanabilmeleri için atık israfına
son vermeleri, ekonomik değeri olan maddeleri geri dönüşüme ve tekrar kullanma yöntemlerini uygulamaları gerekmektedir.
Geri dönüşümde amac; kaynakların luzumsuz kullanılmasını önlemek ve atıkların kaynağında
ayrıştırılması ile birlikte atık çöp miktarının azaltılması olarak düşünülmelidir.
Demir, çelik, bakır, kurşun, kağıt, plastik, kauçuk, cam, elektronik atıklar gibi
maddelerin geri dönüşüm ve tekrar kullanılması, tabii kaynakların tükenmesini önleyecektir.
Bu durum; ülkelerin ihtiyaçlarını karşılayabilmek için ithal edilen hurda malzemeye
ödenen döviz miktarını da azaltacak, kullanılan enerjiden büyük ölçüde tasarruf sağlayacaktır.
Örneğin kullanılmış kağıdın tekrar kağıt imalatında kullanılması hava kirliliğini
%74-94, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltığı ve bir ton atık kağıdın kağıt
hamuruna katılmasıyla 8 ağacın kesilmesi önlenebilmektedir.
Diğer yandan, yukarıda bahsedildiği gibi geri dönüşümün amaçlarından biride bertaraf
edilecek katı atık miktarlarının azaltılması nedeni ile çevre kirliliğinin önemli ölçüde
önlenmesi de sağlanacaktır. Özellikle katı atıkları düzenli bir şekilde bertaraf edebilmek
için yeterli alan bulunmayan ülkeler için katı atık miktarının ve hacminin azalması büyük bir avantajdır.
Sağlıklı bir geri dönüşüm sisteminin ilk basamağı ise bu malzemelerin kaynağında ayırması sureti ile toplanılmasıdır.
Geri dönüştürülebilir nitelikteki bu atıklar normal çöple karıştığında bu malzemelerden üretilen
ikincil malzemeler çok daha düşük nitelikte olmakta ve temizlik işlemlerinde sorunlar olabilmektedir.
Bu yüzden geri dönüşüm işleminin en önemli basamağını kaynakta ayırma ve ayrı toplama oluşturmaktadır.
Geri dönüşüme olan ihtiyacın başlamasında savaşlar nedeniyle ortaya çıkan kaynak sıkıntıları etkili olmuştur.
Büyük devletler, İkinci Dünya Savaşı sırasında ülke çapında geri dönüşümle ilgili kampanyalar başlatmışlardır.
Vatandaşlar özellikle metal ve fiber maddeleri toplama konusunda teşvik edilmişlerdir.
ABD'de geri dönüşüm işlemi yurtseverlik anlayışında çok önemli bir yer edinmiştir.
Hatta, savaş sırasında oluşturulan kaynak koruma programları, doğal kaynakları kısıtlı
bazı ülkelerde (Japonya gibi), savaş sonrası da devam ettirmiştir.
Geri Dönüşümün Önemi
1.Doğal kaynaklarımızın korunmasını sağlar.
2.Enerji tasarrufu sağlamamıza yardım eder.
3.Atık miktarını azaltarak çöp işlemlerinde kolaylık sağlar.
4.Geri dönüşüm geleceğe ve ekonomiye yatırım yapmamıza yardımcı olur.
Geri Dönüşebilen Maddeler
•Demir
• Çelik
• Bakır
• Aliminyum
• Kurşun
• Piller
• Kağıt
• Plastik
• Kauçuk
• Cam
• Motor yağları
• Atık yağlar
• Akümülatörler
• Araç lastikleri
• Beton
• Röntgen filmleri
• Elektronik atıklar
• Organik atıklar
Geri Dönüşümde Yasal Mevzuat
Ülkemizde geri dönüşüm; Çevre Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan yönetmeliklerle düzenlenmektedir.
Geri Dönüşüm Sisteminin Basamakları
1.Kaynakta ayrı toplanması; Değerlendirilebilir nitelikli atıkların oluştukları kaynakta
çöple karışmadan ve kirlenmesine izin verilmeden ayırarak toplanması.Bu şekilde bu tür
atıkların diğer çöplerle karışmadan ayrı toplanması geri dönüşüm basamaklarında zamandan
tasarruf sağladığı gibi kirlenmesinin önlenmesi ile ayrıca yıkanmasına gerek kalmayacaktır.
Buda yeniden yıkanmasına engel olacağından sudan da tasarruf sağlanmış olacaktır.
2.Sınıflama; Bu işlem kaynağında ayrı toplanan malzemelerin cam, metal plastik ve
kağıt bazında sınıflara ayrılmasını sağlayacaktır. Bu sınıflama değerlendirilecek
çöplerin ayrı ayrı olarak geri dönüşüm tesislerine ulaştırılması sağlanacaktır.
Kaynağında sınıflama yapılmadan toplanan çöpler ana çöp alanlarına taşınarak bu
bölgelerde ayrıştırılarak yeniden değerlendirilme işletmelerine taşınacaktır.
Kaynağında sınıflara ayrılması zaman, nakliye ve işçilikten tasarruf yapılmasını sağlayacaktır.
Geri dönüşüm metotları
Geri dönüştürme metodları her malzeme için farklılık göstermektedir:
Alüminyum:
Atık alüminyum küçük parçacıklar halinde doğranır. Daha sonra bu parçalar büyük ocaklarda eritilerek,
dökme alüminyum üretilir. Bu sayede atık alüminyum, saf alüminyum ile neredeyse aynı hale gelir ve
üretimde kullanılabilir. Alüminyumun geri kazanımıyla; enerji tüketiminde azalma
% 95, hava kirliliğinde azalma % 90, su kirliliğinde azalma % 97, baca gazı kirletici
emisyonunda azalma % 99 oranında olur ve boksit cevherinde korunmuş olur. Bir kilogram
alüminyum kutu geri kazanıldığında; 8 kg boksit madeni, 4 kg kimyasaln madde,
14 kW/sa elektrik enerjisi kullanımı korunmuş olur. On adet alüminyum içecek kutusu
geri kazanıldığında, 100 kW/sa bir lambanın 35 saatte veya bir TV’ nin 30 saatte harcadığı
elektrik enerjisi korunmuş olur. Bir ton kullanılmış alüminyumdan alüminyum üretilirse;
1300 kg boksit bakiyesi, 15000 litre soğutma suyu, 860 litre prosesn suyu,
2000 kg CO2 ve 11 kg SO2 emisyonu daha az oluşur.
Beton: Beton parçalar, yıkım alanlarından toplanarak kırma
makinalarının bulunduğu yerlere getirilir. Kırma işleminden sonra
ufak parçalar, yeni işlerde çakıl olarak kullanılır. Parçalanmış
beton, eğer içeriğinde katkı maddeleri yoksa yeni beton için kuru harç olarak da kullanılabilir.
Kağıt: Kağıt öncelikle kağıt çamurunun hazırlanması için, su içerisinde liflerine ayrılır.
Eğer gerekirse içinde lif olmayan yabancı maddeler için temizleme işlemine tutulur.
Mürekkep ayırıcı olarak, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır.
Daha sonra hazır olan kağıt lifleri, geri dönüşmüş kağıt üretiminde kullanılır.
Kağıt, insanlığın önemli ihtiyaç maddelerinden biri olup, kağıt sanayinin
gelişmesi bir ülkenin sanayi ve kültürel gelişmişlik düzeylerinin belirleyici
etmenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Atık kağıt sürekli olarak geri
kazanılamaz. Eğer, belirli miktardaki kağıt sürekli olarak geri kazanılırsa,
son kullanılma limitlerine çok kısa bir süre içinde ulaşılır. Her geri kazanımda,
liflerin boyu kısalır ve liflerin yapışması için yardımcı maddeler ilave edilmeden yeni kağıt üretilemez.
1 ton kullanılmış kağıt çöpe atılmayıp geri dönüştürüldüğü ve kağıt üretiminde tekrar kullanıldığı zaman;
-12400 m3 havadaki sera gazı olan karbon dioksitin bertaraf edilmesi,
-12400 m3 oksijen gazının üretilmeye devam etmesi,
-34 kişinin oksijen ihtiyacını sağlayan 17 yetişkin ağacın korunması,
-Ayda 3 ailenin tükettiği 32 m3 su tasarrufu,
-Kış aylarında ısınma amacı ile iki ailenin tüketeceği 1750 litre fuel-oil tasarrufu,
-2,4 m3 çöp depolama alanından tasarruf,
-20 ailenin bir ay süreyle tüketeceği 4100 kW/sa elektrik enerjisinden tasarruf edilebilmesi mümkündür.
3.Değerlendirme; Temiz ayrılmış kullanılmış malzemelerin ekonomiğe geri dönüşüm işlemidir.
Bu işlemde malzeme kimyasal ve fiziksel olarak değişime uğrayarak yeni bir malzeme olarak ekonomiye geri döner.
4.Yeni ürünü ekonomiye kazandırma; Geri dönüştürülen ürünün yeniden kullanıma sunulmasıdır.
makinalarında kırılıp küçük parçalara ayrılır. İşletmeler bu parçaları direkt olarak belli oranlarda,
orijinal hammadde ile karıştırarak üretim işleminde kullanabildiği gibi; tekrar eritip katkı maddeleri
katarak ikinci sınıf hammadde olarak da kullanabilir.
Cam: Camın bileşimine giren üç grup madde vardır. Bunlar cam haline gelebilen oksitler, eriticiler ve
stabilizatörler denilen maddelerdir. Şişe, kavanoz, cam bardak, vazo ve diğer cam atıklar toplama
kutularında veya atığın oluştuğu yerlerde ayrı toplanır ve bu atıklar renklerine göre ayrılarak geri
dönüşüm tesislerine verilir. Burada atık ve katkı maddelerinden ayrılır. Cam maddeler kırılır ve
hammadde karışımına karıştırılarak eritme ocaklarına dökülür. Kırılan cam, beton katkısı ve
camasfalt olarak da kullanılmaktadır. Camasfalta %30 civarında geri dönüşmüş cam katılmaktadır.
Cam, sonsuz bir döngü içinde geri dönüştürülebilir, yapısında bozulma olmaz.
Camın Geri dönüştürülmesiyle Sağlanan Tasarruf
•Enerji tüketiminde azalma %25
•Hava Kirliliğinde azalma %20
•Maden atığında azalma %80
•Su Tüketiminde azalma %50
•Korunan doğal kaynaklar: kum, soda, kireç
Aküler Ve Piller: Evlerde, işyerlerinde, ulaşımda ve sanayide kullanılan bir çok alet ve ekipmanda
pil kullanılmaktadır. Atık piller; kağıt, metal ve cam gibi atıklara göre daha az hacme sahip olmalarına rağmen,
onlardan binlerce kat fazla doğal yaşama ve insanlığa zararlı ağır metaller içerirler. Atık haldeki piller
ayrı bir yerde (naylon torba, kutu, kavanoz, vs.) biriktirilerek atık pil toplama kutularına atılmalı veya
satın alındığı yere geri götürülmelidir. Atık piller uzun süre muhafaza edilmemelidir. Aküler ise daha çok
araçlarda olmak üzere yine bir çok alanda kullanılmaktadır. Atık akümülatörleri değiştirirken eskisini,
akümülatör ürünlerinin dağıtım ve satışını yapan işletmeler ve araç bakım-onarım yerlerini işletenlerin
oluşturduğu geçici depolama yerlerine ücretsiz teslim edilebilir. Tüketici olan sanayi kuruluşlarının
üretim süreçleri sırasında kullanılan tezgah, tesis, forklift, çekici ve diğer taşıt araçları ile güç
kaynakları ve trafolarda kullanılan akümülatörlerin, atık haline geldikten sonra üreticisine teslim
edilene kadar fabrika sahası içinde sızdırmaz bir zeminde doksan günden fazla bekletilmemsi gereklidir.
Lastikler: Lastikler araç altından söküldükten sonra "kullanılmış lastik" ya da "ömrünü tamamlamış
lastik" olurlar. Çevrede zor ayrışır olmaları, atık lastiklerin önemli bir çevre problemi olmalarının
asıl nedeni değildir. Ne kadar zor ayrışsalar da atıklar tabiatta sonunda ortadan kaldırılabilmektedir.
Buna yakma ile destek de olunabilmektedir. Ancak, üretilen atık lastiklerin çok önemli miktarlarda
olması bu atıkların giderilmesindeki en önemli yönü ortaya koymaktadır. Atık lastiklerin yeniden kaplama,
geri kazanma, enerji elde edilmesi, atık deposunda depolama ve ihracat yöntemleri ile bertaraf edilmektedir.
Hurda lastiklerin yığıldığı yerlerde önemli 2 çevre zararı söz konusu olmaktadır. Bunlar: Bu yığınlarda meydana
gelen şiddetli yangınlar ve bu yığınlarda rahatça çoğalma fırsatı bulan böcekler nedeniyle toplum için oldukça
tehdit edici hastalıkların yayılma ihtimalleridir. Özellikle kamyon ve iş makinasi lastikleri kaplama
yolu ile geri dönüştürülmektedir.
Röntgen Sularından Gümüş Geri Dönüşümü: Resmi ve özel hastanelerde kullanılan röntgen makinelerinden
çıkan röntgen suları, n, matbaalardan, fotoğrafçılarıdan kaynaklı atık fotoğrafik banyo suları(röntgen suları),
röntgen ve matbaa filmlerinden Gümüş geri kazanımı mümkündür. Bu işyerlerinden yıllardır büyük
miktarlarda kanalizasyon sularına karıştırılan ve atık olarak değerlendirilen bu sular,
son yılarda Çevre Ve Orman Bakanlığı’ndan lisans almış firmalar tarafından toplanmaktadır.
Bu işyerlerindeki çevreye duyarlı yöneticilerin duyarlılıkları ve çevre denetimi görevi
yapan denetmenlerin telkinleriyle doğaya atılan bu sular lisanslı firmalara tarafından
toplanarak gümüş kazanılması sağlanmaktadır. Bu dönüşü gerçekleştiren işletmeler atık
sulardan ülkemizin kar etmesini sağlamaktadırlar. Bu geri dönüşüm döngüsünün etkin hale
gelmesinde özellikle hastane yetkililerine ve röntgen teknisyenlerine büyük görevler düşmektedir.
Bu atık sulerın ve atık malzemelerin lisansı olmayan işletmelere verilmemesi gerekmektedir.
Atık Altın Parça Ve Tozlarının Geri Dönüşümü: Kuyumcu atölyelerinde
(bilezik atölyeleri, tamir atölyeleri v.b) kuyumcu tamircilerden ve küçük
çaplı atölyelerden altının işlenmesi sırasında yere dökülen, parlatma ve temizleme esnasında
oluşan artık altın tozları piyasada yer ve cila ramadı olarak tanımlanmaktadır.
Kuyumcu atölyelerinde, oluşan ayak ramadı ve cila ramadından Altın ve Gümüş’ü saf
olarak elde edilmesi işlemleri iki metodla yapılmaktadır.
a)Ergitme(Kal Yöntemi): Gelen ramat (cila veya yer ramadı olsun) içindeki organikler
önce bir tavada yakılarak içindeki yabancı maddeler kül haline getirilir. Katı kısım,
erimeyi kolaylaştırması açısından üzerine belirli oranlarda kurşunoksit,
karbonat ve boraks ve kurşun indirgeyici ilavesi yapılarak eritme ocaklarında
1000-1100 derecede potalarda ergitilerek malzeme içindeki altın ve gümüş,
indirgenen metalik kurşun bünyesinde toplanır. Ağırlığından ve yoğunluk farkından
dolayı metalik kurşun, altın ve gümüş içeren karışım sıcak iken pik pota içine
dökülerek soğuması beklenir. Beklenen malzeme iki fazdan oluşur biri curuf fazı
diğeride kurşun fazı olmak üzere iki fazdan oluşmaktadır. Kurşun fazı kal
ocağına alınır 800-850 derece arasında kurşun buharlaştırılarak gümüş ve altın
külçe halinde alınır. Curufta çok az miktarda kalan altın ve gümüş değerlendirmek üzere saklanır.
b)Flotasyon(Kral Suyu): Ramatlar kapalı kaplarda işletmeye getirilerek ve içerisindeki organik
atıklardan kurtulmak için tavalara serilerek yakılır. Kül haline getirilir. Kül içerisindeki
altını almak için kral suyu (3Hacim Hidroklorik Asit 1 hacim Nitrik Asit) hazırlanmaktadır.
Kral suyunda kaynatılarak altın sıvı içerisinde Altınklorür halinde çözündürülür.
Sıvı içine alınan altın sıvısı kuruluğa kadar buharlaştırılır. Mümkün mertebe sıvı
buharlaştırılarak azaltılır daha sonra süzülerek demir sülftat veya başka indirgenler
kullanılarak altın indirgenir bol su ile yıkanır. Yıkanan altın çelik veya bakır bir
kapın içinde kurutulup isteğe göre toz altın veya külçe altın olarak değerlendirilir.
Alıntıdır...
