Para kullanan maymunlar - Diğer Konu Dışı

Aslında olay ilk olarak okulda başladı felsefe dersinde slayt halinde ahlak felsefesini işliyoduk ve slayttada bu deney vardı. Sınıftakilerin susmamalarından dolayı hoca slaytı bu deneyin yarısında kesti bende merak ettim ve devamını buldum ve sizle paylaşıyorum.

Alıntır.
Para kullanan maymunlar

Paraolmasa ne yorardı bu kadar çenemizi? Eskiden “Zenginin malı, fakirinçenesini yorar” derlerdi bu söz de globalleşti artık, yoran dadinlendiren de sadece para.
Paranınmadde değerine baktığımızda bu kadar anlam ve kıymet yüklenmesi nekadar da saçma aslında mantık açısından. Ama takas aracı ve güç unsuruolunca; insanlar paranın değerli olduğuna hep birlikte inanıveriyor.
William Pitt”in 1770 tarihinde söylediği “sınırsız güç, yozlaşmayaeğilimlidir” ve Lord Acton’un 1887 tarihinde ifade ettiği “güç yozlaşmadoğurur, mutlak güç, mutlak yozlaşma demektir” sözleri ekonomide dikkatedilmesi gereken ilk noktaya da dikkat çekmiş oluyor kanımca.
Evet, “para” yaptırım gücü yüksek ve tüm dünyanın inandığı bir olgu.Tüm dünya derken bilinçli olarak sadece insanlarla kısıtlamadım.Aşağıda paylaştığım araştırmaya bakacak olursanız neden sadece insandemediğim açıkça anlaşılır sanıyorum.
Maymunların para kullanmayı öğrenmelerine dair yapılan bir araştırmavar. Para devreye girince bakalım maymunlar arasında nasıl bir sistemortaya çıkıyor?

Keith Chen, Yale Üniversitesi’nin ekonomi bölümünde görev yapan bir profesör.
Keith Chen’in araştırması, maymunlara, para kullanmayı öğretmek vebunun sayesinde topladığı bilgileri, bizlerin yani insanların, para ileolan ilişkisini karsılaştırıp, çeşitli sonuçlar çıkarmak.
Araştırma, Yale Üniversitesinin maymun laboratuarında başlıyor. Bulaboratuarda yedi adet Capuchin maymunu, bir ana ve birçok küçük deneykafesinde, para kullanmayı öğreniyor.
Para olarak, gümüş renkli, somun kullanılıyor. Süreç gayet basit.
Ana kafesten bir maymun alınıp, deney kafesine koyuluyor. Bu maymunapara adını verdikleri somun veriliyor. Maymun öncellikle bu somunukokluyor, ağzına götürüyor. Bu aşamada bir tepsi içinde çeşitliyiyecekler getiriliyor: elma, üzüm ve jell-o.
Amaç, bu yedi maymunun her birinin sevdiği yiyecek türünü bulmak ve bu yiyeceği elde etmek için parayı kullanmalarını sağlamak.
Deney kafesindeki maymun elmayı seçiyor. Araştırmacılar, maymunaelmayı vermeden önce, elinden parayı alıp, maymuna yiyeceği veriyorlar.Bu süreç haftalarca sürüyor ve maymunlar birkaç hafta sonra,ellerindeki somunun yani paranın gücünü anlamaya başlıyorlar.
Maymunlar paranın kullanımını; araştırmacılar, en çok tercih edilenyiyeceği öğrendikten sonra, yeni bir süreç başlıyor: fiyatlandırma.
Bu yeni süreçteki amaç, maymunların biz insanlar gibi rasyonelkararlar verip vermediğini bulabilmek. Böylece araştırmacılar, birçokmaymunun tercihi olan Jell-o’nun fiyatını iki somun, elmanın fiyatınıyarım somun ve üzümün fiyatını ise bir somun yapıyorlar.
Buldukları sonuç ise gerçekten ilginç. Maymunlar, deney sırasında,biz insanlar gibi para harcama konusunda çoğu zaman rasyoneldavranıyorlar. Parasını, en çok yiyecek alabileceği şekilde harcamayabaşlıyorlar. Maymunlar, 1 somun verip, 2 dilim elma almayı, fiyatı 2somun olan bir adet jell-o’ya tercih etmeye başlıyor.
Buraya kadar her şey güzel!
Günlerden bir gün, yine ana kafesten, deney kafesine alınan maymun,deney kafesindeki bir tepsi içinde bulunan 12 somunu görüp, anidençılgına dönüyor. Paraların bulunduğu tepsiyi kapıp, ana kafesefırlatıyor ve kendisini de ana kafese atıyor. Ana kafesteki bütünmaymunlar bir anda gökten para yağdığını görüp, yere düşen paralarıkapışmaya başlıyorlar.
Levitt, bunu yazısında maymun tarihinde gerçekleşen ilk "bankasoygunu" (maymunun tepsiyi çalması) ve "hapishane kaçışı" (maymunundeney kafesinden, ana kafese kaçışı) olarak tanımlıyor.
Bütün bu kaos içinde araştırmacılar, ana kafesteki maymunlardan parayı geri almaya çalışıyor.
Olay biraz yatıştığı bir anda Keith Chen, hiç görmemeyi tercihettiğini söylediği bir olaya şahit oluyor: Erkek maymunlardan biri,dişi maymunlardan birine yaklaşıp, ona elinde bulunan somunlardanbirini veriyor ve bunun karşılığında dişi maymun, erkek maymunun seksteklifini kabul ediyor!
İşin ilginç yanı bu iki maymunun "işi" bittikten sonra, dişi maymun"kazandığı" parayı araştırmacıya getirip, bununla üzüm almaya çalışıyorolması.
Chen, bu olayı maymun tarihindeki ilk " fuhuş" olarak tanımlıyor.
Üniversitenin araştırma etik bölümü, maymunlar üzerinde yapılan paraaraştırmasının, maymunların yaşam koşulunu, değerlerini ve gündelikyaşamlarını tamamen değiştirdiği ve zedelediği gerekçesiyle,araştırmayı iptal edip, maymunlara para verilmesini yasaklıyor.
Aynı durum biz insanlarca da geçerli değil mi diye sormak geliyor içimden ana haber bültenlerine takıldığımda…