sık sık bu konular ile ilgili sorular soruluyor forumlarda bende kopyala yapıştır ile alıntı yaptım meraklısına;
24/96
24 bit,96 Khz dijital ses,yüksek kalitede stereo formatı bazı DVD oynatıcılarda ( player ) kullanılmaktadır.
Analogue ( analog ),
Ses ve görüntü sinyali gibi verilerdir. Herhangi bir frekansta ses yada görüntü dalgaları bulunmaktadır.
Anamorphic
Herhangi sıkıştırılmış bir dvd görüntüsünün 4.3 bir televizyonda daha ince ve uzun görünmesidir. Aynı görüntüyü 16.9 bir televizyonda daha doğru oranlarda ve daha yüksek kalitede izleriz.
Angles
Çok açılı DVD ürünleri , kullanıcısına farklı görüntüleri aynı müzik ( soundtrack ) ile kullanma imkanı verir. Genellikle görüş noktalarını açmak için yetişkinlere yönelik ürünlerde kullanılmaktadır.
Aspect Ratio
DVD/TV görüntülerinin yatay-dikey oranlarıdır.4.3 (1.33.1) ; klasik TV görüntü oranıdır. 16.9 (yaklaşık olarak 1.85.1) ; geniş ekran , enli perdede gösterilen oran (widescreen)
21.9 (2.35.1,bazen panavision yada scope da denir) ; matrix,titanic gibi super-wide , yani eni geniş olanlardır.Bu filmler wide screen, geniş ekranda bile seyredilse altta ve üstte siyah bantlar gözükmektedir.
Authoring
Video görüntülerinin sıkıştırılması,film bölümlerinin ayarlanması,menülerin dizaynı gibi işlemler ile DVD nin oluşturulması işlemine verilen addır.
AV Amplifier ( Amplifikatör)
Genellikle çok kanallı Dolby Pro-Logic veya Dolby Digital/DTS sistem şifre çözücü ( dekoder ) ve DVD,VCR,Laser Disc gibi kaynaklarda bulunan ses ve görüntü girişi olan amplifikatördür.
BIT
Sıfır veya dijital verilerin her biri. Müzik CD’lerinde 16 bit,Müzik DVD’lerinde 24 bit kullanılır.
BIT RATE
Dijital sistemde data aktarım hızıdır.DVD’lerde , verilerin diske şifrelendiği hızdır.Ne kadar yüksek hız olursa kalite o kadar iyi olur.
Blocking
Video sinyallerinin dijital sıkıştırma efekti.Görüntüleri dondurmak veya parça parça görüntülüme işlemi.
CD-R
Compact Disc Recordable’ın kısaltmasıdır. Kayıt edilebilir CD anlamına gelir. Kendi bilgisayarınız veya bağımsız aygıtlarınızda CD kaydetmenizi sağlar. Bazı DVD oynatıcılar bunu okuyabilir,bazıları okuyamaz.
Center Speaker
Surround ( çevresel ) ses sisteminde diyalogları ve merkezi müziği ve efektleri duyabildiğiniz merkezi hopralördür.
Clip Case
Buna ayrıca snapper case adı da verilir. Sağlam,karton DVD kutusu.
Closed Captions
Video görüntü dalgalarının içine yerleştirilen sinyaller. Bunlar yerleştirildiğinde işitme engelliler için altyazı üretebilirler.
Commentary
Bazı DVD lerde bulunan;filmin yönetmeni,oyuncusu yada teknik ekibinin sesli yorumu eşiliğinde seyredebilme seçeneği.
Composite Video
Bir çok DVD oynatıcıda bulunan,temel bir görüntü sinyali. Parlaklık ve renkleri birleştirir.Mükemmel kalite sağlamaz ama sesi de birleştiren RF sisteminden daha iyidir.
Compression
Analog ses sıkıştırma sisteminde,çıkışların ( output ) belli bir seviyede olmasını sağlamak için sinyalin DynamicC’leri azaltılmıştır.Dijital sıkıştırmada ise verilerin sıkıştırılmasıyla dijital sinyaller yaratılır. Böylece bunlar saklanabilir ya da transfer edilebilir hale getirilir. DVD lerde kullanılan dijital sıkıştırma sistemine örnek olarak
DTS/Dolby Digital-MPEG i gösterebiliriz.
Dipole
Surround efekt oluşturabilmek için bir anda iki yöne ses verebilen hoparlör. Bazı Dloby Pro-Logic ve Dolby Digital sistemlerde kullanılır ve THX için üretilmiştir.
Dolby Digital
Bu dijital veri sıkıştırma sistemi , Dolby laboraturları tarafından yaratılmıştır. Bu sistem sayesinde çok kanallı sesler DVD soundtrack olarak şifrelenebilmektedir. DD çeşitleri ondalık noktalı sayılarla ifade edilmektedir. İlk sayı Bandwith sayılarını , ikinci sayı ise Subwoofer kanalını belirtmektedir. Böylece 1.0 mono,2.0 stereo ve 5.1 de 5 kanal ile subwoofer anlamına gelir.2.0 ses sistemi de içerisinde saklanmış bir surround bilgiye sahip olabilir. Bunu çıkan sinyalleri ön,merkez,sağ ve surrpund hoparlörlere gönderen bir Pro-Logic şifre çözücü ile elde edebilirsiniz. Bir DVD oynatıcının,Dolby Digital sesler, çok kanallı sese çevirmek için Dolby Digital şifre çözücüye ihtiyacı vardır. Eğer Dolby Digital , sistemin içinde varsa,DVD oynatıcıyı güç yükselticisine (power amplifier) direk bağlayabilrsiniz.
Dolby Pro-Logic
İç mekan için tasarlanmış olan surround ses sistemi. Sol,sağ,merkez ve arka kanallar Dolby Surround ile ses çıkartmaktadır.
Dolby Stereo/Surround
Sinema ve ev tipi iç mekanlar için bir çeşit surround sistem. İlk defa 1977 yılında Star Wars da kullanılmıştır.Sol,sağ ve surround seslerde oluşur.
Downconverting
İleri bir teknolojiyi alıp,daha az özelliklere sahip başka bir teknolojiye uygun hale dönüştürme işlemidir.DVD lerde 5.1 Dolby Digital sistemi,Dolby Surround’a , Anomorphic geniş ekran görüntülerde 4.3 TV görüntüsüne çevrilir.
DTS
Digital Theatre System in kısaltmasıdır. Dsolby Digital e benzeyen rakip sistemdir. DTS sisteminde Dolby Digital sisteme göre daha az sıkıştırma işlemi uygulanır. Daha düşük bas çıkışı vardır. Dolayısı ile teoride daha iyi ses verir. Ancak piyasada 5. 1 DD kadar yaygın değildir.
Dual Layer
Dört ses tarayabilen,iki data hattı bulunan DVD. DVD oynatıcının lazeri,kısa duraklamalarla bir hattan diğerine odaklama yapabiliyor. Sektörde DVD-9 olarakta bilinir.
DVD
Digital Versatile Disc ( yada Digital Video Disc ) kısaltması. Dijital görüntü diski. DVD ler tek yada çift yönlü olabilirler. her yönde tek yada çift data katı bulunmaktadır.
DVD-5:Tek yön ve tek katlı
DVD-9:Çift yön,çift kat ( dual layer)
DVD-10:Tek yön ,tek kat
DVD-14:Çift yönlü,bir tek katlı,bir çift katlı ( dual layer)
DVD-18:Çift yön,çift katlı ( dual layer)
DVD-Ram
Bilgisayarlarda kullanılabilen,kayıt yapılabilen DVD. Tekrar üzerine kayıt yapılabilen bu diskler diğer dvd-rom larda yada DVD oynatıcılarda kullanılamaz.
DVD-Rom
Bilgisayar verilerine sahip DVD. Bazı Hybrid diskler hem tam gösterimli video görüntülere hemde bilgisayar verilerine sahiptir,ancak sadece sahipleri ulaşabilir.
DVD-R DVD+RW DVD-RW
Recordable DVD,yani üzerine kayıt yapılabilen DVD çeşitleridir.DVD-R ve DVD-RW birbirlerine çok benzerler ve Pioneer tarafından desteklenmektedirler. Philips ve Sony nin DVD+RW leri diğer formatlara çok benzerler ancak uyumsuzdurlar. ( gerçi ben bir uyumsuzluk görmedim cihazımda ;D )
Firmware
DVD oynatıcıların kontrol programıdır. Bazen performans arttırmak için kalitesi yükseltilebilr.
Full Screen
Klasik TV görüntü oranı. Uzunluğun ene oranı 4:3 tür.
Letterbox
Geniş ekran filmlerin altta ve üstte siyah bant ile gösterilmesidir. Böylece TV ekranının boş kısımları doldurulmuş olur ve doğru görüntü oranları korunabilir.
Macrovision
Bütün DVD oynatıcılara konulan kopyalamaya karşı koruma sistemi. Bazı şifrelenmiş disklerde de bulunur. Video görüntülerinin senkronizasyonuyla karışır ve görüntüleri VHS ye kaydetmeyi engeller. Ancak aynı zamanda projektörler,projeksiyon TV lerde sorun yaratabilir.
Mosquitoes
Bir video sinyalinde , parlak ışık etrafında minik nokta yansımalar halinde görülen kuvvetli sıkıştırılmış görüntüler. Bazı eski filmlerde yada kötü transfer edilmiş filmlerde görülür.
MPEG
Motion Pictures Expert Group tarafından yaratılmıştır. Ses ve görüntü sinyalleri dijital sıkıştırma işlemidir. Ses ve müzik donanım Dolby Digital e çok benzemektedir. MPEG 5.1 formatı avrupadaki DVD ler için yaratılmıştı. Ama hiç bir zaman tutmadı. İki çeşit Mpeg video standartı bulunmaktadır;Mpeg-1,Philips in batıda piyasadan kalkmış olan
Video-Cd formatında kullanılmış ve hala bilgisayarlarda ve ülkemizde kullanılmaktadır. Mpeg-2 Dijital TV ve DVD ler için kullanılmıştır.
MPEG-2
Dvd ve Dijital TV tarafından kullanılan görüntü sıkıştırma formatı. Hangi bilgilerin bie önceki kullanımdan sonra değiştirildiğini kontrol eder ve şifreler. Data transfer hızı fikslenebilir ve değiştirilebilir.
PAL 60
Pal sisteminin renk bilgisidir. Saniyede 60 field tarar ( normal pal sistemlerde bu 50 dir ) Bazan Amerikan DVD yada VHS leri oynatırken kullanılır. Yaklaşık 10 yıldan beri üretilen televizyonlarda PAL 60 sistem oynatılabilmektedir. PAL 60 bir DVD görüntüsünün kalitesi herhangi bir NTSC DVD ile hemen hemen aynıdır.
Panavision
2:35:1 (29.9) görüntü oranını belirten ticari markadır. Bazı filmler Panavision kamera ve lens kullanılarak çekilir.
PCM
Pulse Code Modulution ‘ın kısaltmasıdır. CD lerde sıkıştırılmamış ses formatıdır. DVD oynatıcılarda CD oynatılmasını sağlar.
Regional Coding
Kısaca bölge koruması. Bizim bulunduğumuz bölge 2. bölgedir. Farklı bir bölgeye ait DVD filmin başka bölgeye ait bir cihazda oynatılamasını engeller.
SACD
Sony’nin DVD-AUDIO ‘ya rakip çıkardığı Super Audio Compact Disc
Scart
Avrupadaki televizyonlar,VCR ve DVD oynatıcılar için kullanılan standart AV bağlantı soketi.
SDH
İşitme engelliler ve zor duyanlar için altyazı.Diyalogları ile birlikte önemli efektlerin yazı ile anlatılması. Closed Caption dan farklıdır.
Subwoofer
Alçak frekanslı bas seslerin daha yüksek çıkmasını sağlayan özel hoparlör. Bas sesler çok yönlü değildir. 5.1 Dolby Digital/DTS sisteminin kesinlikle bir subwoofer a ihtiyacı vardır.
Surround Speakers
Pro-Logic,Dolby Digital ve diğer tüm surround sistemlerde kullanılan hoparlöler. Pro-Logic sistemde merkezi,sağ ve sol ön,sağ ve sol arka olmak üzere 5 hoparlör vardır. Dolby Digital ve DTS sistemde; arka hoparlörler stereo sinyal taşır ve genellikle hoparlöre ek subwoofer bulunur.Bunlara fazladan subwoofer yada dipole hoparlör eklemekte mümkünür.
S-Video
Görüntülerin parlaklık ( luminance ) ve renkliliğinin ( chrominance ) ayrı ayrı yer aldığı yüksek kalite video formatıdır.
THX
Yüksek kalite ev sinema sistemlerinde kullanılan güvence işaretidir. Lucasfilm tarafından geliştirilmiş ve üretilmiştir.
Video-CD
Mpeg-1 şifrelemesi kullanılan dijital video-Cd formatı,normalde DVD oynatıcılarda okunabilir.VHS’ye benzeyen resim kalitesi ve limitli kapasite sebebi ile Avrupada hiç tutulmamıştır. Ancak uzak doğuda karaoke ve video korsancılığı için kullanıldı.
Widescreen
Geniş ekran tanımıdır. Genellikle 16:9 formatında olur.
Not : bilgiler DVD+ dergisinden alınmıştır
——————————————————————————————————————————–
Ses Formatları
Dolby Surround: 3 kanal desteklidir. 2 kanal ön sağ-sol tek kanal da(mono) arka sesler için ayrılır. Yani arka sağ sol yoktur.
Dolby Prologic: Dolby Surround’un gelişmişidir. 4 kanaldır. Arka yine mono iken ön tarafa sağ ve sol dışında bir de merkez (center) hoparlör eklenmiştir.
Dolby Digital: (AC3) 6 kanal ses desteklidir. Ön sağ-sol Merkez, LFE (sub woofer) arka sağ-sol olarak dağılır
Dolby Digital 5.1: 5 kanal artı subwoofer.
Dolby Digital EX (Extended/genişletilmiş): Arka sağ ve sol kanallardan bir arka merkez yaratılıyor. 360 derece hissi pekiştiriliyor.
DTS 5.1: Daha az sıkıştırma oranı kullanılan ses formatı. Diskte çok yer kaplıyor o yüzden DD kadar standartlaşamadı. DD gibi 5 kanal artı subwoofer.
DTS ES 6.1 Matrix: ES, extended sound demek yani DD EX’in DTS versiyonu. Aynı mantıkla çalışıyor arka kanallardan bir arka merkez yaratılıyor.
DTS ES 6.1 Discrete: Discrete’in anlamı ayrı demek. Yani bu formatta arka merkez ayrı bir kanal. Gerçek 6.1 desteği bu. Pratikte sanal arka merkezden daha iyi bir çevresel ses deneyimi yaratıp yaratmadığını deneyip duymak gerek. Teoride daha iyi olmalı.
THX:Lucasfilm’in bu ürünü yeni bir çeşit ses izi şifrelemesi sunmuyor.fakat sinemalardaki ses kalitesini evlere getiriyor. İlginç ama riskli bir teknik ve ticari yaklaşım. Çünkü kalite ve yaygınlık genelde pek bir arada bulunmaz. Başlangıçta, THX etiketli cihazlar prestij için sunuluyordu. Genelde ortalama bir apartmanda zor bulunan büyük odalara göre tasarlanmışlardı. Niş pazarda oldukça seçkin ama elbette sınırlı yer elde ettiler. THX çeşitli onay sınıfları geliştirdi; dolayısıyla Creative Audigy 2 kartları (ve elbette ZS) gibi, bu etikete sahip olan başka multimedya ürünler de bulunmakta.
THX sertifikası, sesin, THX ses sisteminizden geçerken, ev ortamı için uygun şekilde işleneceğini garantiliyor. Sinema salonu ses sistemleri için hedeflenmiş bir çıkışın doğrudan çıkışa uyarlanmasını sağlayacak bir denkleştirme veya çevresel ses sinyalin tek sesli olarak ayrıştırılması buna örnek olarak verilebilir. Bas sesler yüksek-geçirgen ve alçak-geçirgen filtreler kullanarak düzenleniyor, tepe değerler tabanda sıkıştırılıyor ve gecikmeler, oturma odasındaki konumlarına göre farklı hoparlörler arasında dengeleniyor.
—————————————————————————————————————————————-
DivX Nedir?
Divx, Microsoft ‘un çıkarttıgı Mpeg4 Codec ‘in kırılması ve Mp3 ses formatıyla
birlestirilmesi sonucunda DVD kalitesinde ki görüntünün, minimum görüntü kaybıyla
yeniden olusturulmus haline denir.
DVD ‘den % 15 görüntü kaybıyla Divx transferi yapmak mümkündür, VCD ‘de bu fark %
80 civarında olmaktadır.
Divx ‘in amacı fazla görüntü kalitesi kaybı olmadan DVD kalitesinde ki görüntüyü Video
CD boyutunda saglamaktır.
TERIMLER - FORMATLAR
KAMERA
Kamera, genellikle dijital kameralarla yapılan sinema çekimleridir. Kamerayı sabitlemek
için bazen üç ayaklı sehpalardan kullanılır, ancak çogu zaman bu mümkün olmaz ve
dolayısıyla kamera sallanır. Ayrıca kameranın bulundugu yere baglı olarak ekran
ortalanamayabilinir, ve belli bir açıdan görüntüyü kaydedilir. Eger düzgünce
yerlestirilmisse, ekranda yazı oldugu için kesin birsey söylemek zor ancak çogu zaman
bunlar ekranın üstünde ve altında üçgen sınırlarla gözükürler. Ses ise, kamerayla
tümlesik mikrofon aracılıgıyla kaydedilir, ve özellikle komedi filmlerinde, film sırasında
kahkahalar duyulabilir. Bu faktörler sonucunda görüntü ve ses kalitesi genellikle düsük
olur, yalnız sansımız yaver giderse sinemayı bos bulabilir ve temiz ses sinyallerini
alabildigimiz bir çekim olusturabiliriz.
TELESYNC (TS)
Telesync, harici ses kaynagı kullanması dısında (genellikle bu harici ses, insan seslerinden
uzak olan bir yerden, koltugun özel bir kısmından alınır) kamera ile aynı islevi görür.
Dogrudan bir ses kaynagı, iyi kalite bir ses kaynagı olacak diye bir kaide yoktur, özellikle
birçok arka plan gürültüsünün sese karıstıgını düsünecek olursak. Genellikle telesync, bos
bir sinemada ya da profesyonel bir kamera yardımıyla projeksiyon odasından ki böylece
daha iyi bir görüntü kalitesi elde edilir ve kaydedilir. Kalite, çekimden çekime oldukça
farkedebilir; onun için tüm filmi indirmek yerine, önce örnegini indirin. Telesync’ler
yüksek oranda etiketlendirilmemis kameralardır.
TELECINE (TC)
Telesine makinesi, filmi dijital olarak makarasından kopyalar. Ses ve görüntü çok iyidir,
ama gerektirdigi teçhizatı ve masrafı dolayısıyla telesineler pek yaygın degildir. Genellikle
film, gerçek aspect oranında olacaktır, bununla beraber 4:3 telesineler de mevcuttur.
Buna en iyi örnek geçen sene kaydedilen JURASSIC PARK 3 TC’dir. Telesine, film
sırasında ekranda görülen bir zaman sayacı oldugu için zaman kodlamasıyla çakısmaz.
SCREENER (SCR)
Bir filmin promosyon amaçlı VHS kaseti, piyasaya çıkmadan önce dükkanlara ve diger
bazı yerlere gönderilir. Bir Screener, VHS kasedi formatındadır ve genellikle 4:3 (tam
ekran) aspect oranına sahiptir. Bunun dısında genis ekran olanları da bulunabilir. En
büyük dezavantajı; ekranın altından geçen ve telif hakları ile kopya-yazılım ihbarı için
telefon numarasının yazdıgı mesajdır. Ayrıca, eger kasedin seri numarası ya da kasedin
içine dogru bir çizgi var ise; bunlar genellikle siyah bir çizgi ile olmak üzere, o bölgenin
üstü çizilerek bloke edilmelidir. Bu genellikle sadece birkaç saniyeliktir, fakat maalesef
bazı kopyalarda bu olay tüm film boyunca sürer ve bazıları oldukça büyüktür. Kullanılan
araç-gereçe baglı olarak, screener kalitesi-eger MASTER kopyasından yapılmıssa
mükemmel kaliteden, eger kalitesiz malzemenin kullanıldıgı eski bir VHS Kaydedicisi ile
yapılmıssa düsük kaliteye kadar degisir. Çogu screener VCD’e dönüstürülür, ancak bazı
SVCD denemeleri de oldu ve bazıları VCD’ninkilerden daha kaliteli idi.
DVD-SCREENER (DVDscr)
Aynı sekilde screener’lardan bazıları DVD’ye dönüstürülür. DVD retail’lerin içerdigi bazı
ekstralar dısında genellikle genis ekrandır(widescreen). Uyarı mesajları her zaman siyah
kısımda olmayabilir; dolayısıyla bu, izleme zevkini bölebilir. Rip edenin yetenegine baglı
olarak DVD Screener’lar çok iyi kalitede olabilir.DVD Screener’lar genellikle SVCD ya da
Divx/XviD formatlarına dönüstürülür.
DVDRip
Piyasaya sürülen DVD’nin son kopyasıdır. Mümkünse bu, tekrar pre-retail(örnegin, Star
Wars Episode 2) olarak piyasaya sürülür ve mükemmel kalitede olur. DVDRip’ler, SVCD
ve DivX/XviD olarak yayımlanır.
VHSRip
Genellikle kaykay/spor videoları ve XXX gösterimleri olmak üzere retail VHS’den
dönüstürülmüslerdir.
TVRip
Tv programları; ya ag üzeri (dijital kablo/uydu dekoderleri aracılıgıyla cap edilenler daha
uygundur) ya da gösterim öncesi uydunun sebekeye programı birkaç gün önceden
göndermesi(bazılarında titresimler oluyor) seklindedir. ‘WWF Raw Is War’ gibi ekstra
bölümler içeren bazı progamlar ve kamera/yorum testleri ayrıca rip dahilindedir. PDTV,
dijital bir TV PCI kartından cap edilir, bu genellikle iyi sonuç verir, öyle ki bazı grupların
bunları SVCD olarak yayınlama egilimleri görülmektedir. Bütün VCD/SVCD/SivX/Xvid
ripleri TV görüntüsüyle desteklenmektedir.
WORKPRINT (WP)
Workprint, henüz bitmeyen bir filmin kopyasıdır. Filmde eksik sahneler ya da müzikler
olabilir. Kalite mükemmelden, çok kötüye kadar degisir.. Bazı Workprint’ler son
baskısından oldukça farklıdır (Men In Black’te yaratıklar ve oyuncular olmaları gereken
yerde degillerdi) ve digerleri de ekstra sahneler içeriyor bile olabilir (Jay and Silent Bob).
WP’ler, eger ki iyi kalite bir kopyası edinilirse, koleksiyonda hos bir ilave versiyon islevi
görebilir.
DivXRe-Enc
Divx re-enc, orjinalini VCD kaynagından alan ve ufak boyutta bir DivX dosyasına
re-encode edilen filmdir. Çogunlukla dosya paylasanlarda görülür, ve bunlar genellikle
‘Film.Ismi.Grup(1of2)’ seklinde etiketlenirler. Bu isi yapan gruplardan en bilinenleri; SMR
ve TND’dir. Bunlar aslında, eger bir filmin 200MB’lık kopyasına sahip olup olmama
konusunda kararsız degilseniz tabi, download etmeye degmezler. Genellikle uzak durun.
Watermarks (Filigranlar)
Birçok film Asya Silver’ları ve PDVD’lerden gelir ve sorumlu kisi tarafından etiketlenir. Bu
etiketleme genellikle bir harf/ilk harf veya genellikle köselerden birinde bulunan küçük bir
logo seklinde olur. En meshurları; “Z”,”A” ve “Glove” filigranlarıdır.
AsianSilvers/PDVD
Bunlar, dogulu bootlegger’ların çıkarttıgı filmlerdir.. Genellikle bazı gruplar tarafından,
kendileri adına çıkartmaları için satın alınırlar. Silver’lar çok ucuzdur, birçok ülkede
mevcuttur ve yeni bir versiyonunu çıkartmak da kolaydır. Bu yüzdendir ki, su anda bu
isin içinde oldukça kisi var. Bunların çogunlugunu ise birkaç dagıtımdan öteye gidemeyen
küçük gruplar olusturur.PDVD’ler ise DVD’ye konulan seyin aynılarıdır. Çıkartılabilir
altyazıları vardır ve kalite olarak silver’lardan çok daha iyidirler. Normal bir DVD gibi rip
edilirler, ancak VCD seklinde dagıtılırlar.
FORMATLAR
VCD
VCD MPEG1 tabanlı bir formattır. Sabit , 1150 kbit bitrate’e ve 352×240 çözünürlüge
sahiptir. Genellikle düsük kalitede (KAMERA / TS / TC / VHS çekim / TV çekimi(analog)
küçük boyut elde etme, tek cd’ye sıgdırabilme amaçlı kullanılır. VCD’ler ve SVCD’ler
süreye dayalıdır, yani bir diskin kapasitesinden daha büyük bir MPEG film gene de (süre
sayesinde) 74 dakikalık bir CD’ye sıgabilir.
SVCD
SVCD ise MPEG2 bazlıdır (DVD gibi) ve 2500kbit’e kadar degisken(variable) bitrate
degerlerine izin verir, ayrıca 480×480 (NTSC) çözünürlüge sahiptir, ve oynatıldıgı zaman
4:3 görüntü oranını alır. Degisken bitrate’ten dolayı tek CD’ye sıgacak uzunluk kesin
bilinmemektedir, fakat genellkle 35-60 dakikanın bir CD’ye sıgdıgı görülmüstür. Degisken
bitrate kullanarak SVCD yapımı sırasında çoklu geçisler (multi-pass) kullanılması
önemlidir. Belki yapım süresi uzar, fakat sonuç daha net olur.
XVCD/XSVCD
Basit bir sekilde kurallara uymayan VCD’lerdir. Daha yüksek bitrate ve çözünürlük degeri
alabilirler, ama sonuçta durum VCD’yi oynatacak makinenin kapasitesine baglıdır.
XVCD’ler ortalıkta fazla görünmez, çünkü genellikle amacı internete yaymak degil de ev
kullanımı için tercihtir.
DivX / XviD
DivX formatı multimedya platformları için tasarlanmıstır. Iki codec kullanır: biri düsük
hareket (low motion), öbürü ise yüksek hareket (high motion). Uzun süre önce yapılmıs
filmlerin çogu low- motion olarak yaratılmıstır, ve high- motion da da problemler vardır. Iki
codec arasındaki degisimleri saglayarak daha kaliteli sonuçlar elde edebilmek için SBC
(Smart Bitrate Control-Akıllı Bitrate Kontrolü) adlı bir metod gelistirilmistir. Çok yüksek
islem degeri ve karmasık alogoritmalar ile yapıldıgından dolayı DivX filmlerin DVD
Player’larda çalısmaları su an için mümkün degildir. Fakat bazı firmalar su an DivX player
ürünler üretiyor, hatta satıyorlar, fakat bu makineler de her yerde bulunmuyor. Düzgün
DivX’ler genellikle DVD’lerden rip edilmistir ve bir CD’ye 2 saatlik iyi kalitede bir DivX
sıgdırılabilir. Farklı türde codec’ler mevcuttur, en ünlüleri Divx3.11a ile yeni XviD dir.
CVD
CVD, CVD ile SVCD’nin bir kombinasyonudur. Genellikle bir çok DVD Player tarafından
desteklenirler. SVCD’nin MPEG’ bitrate’lerini destekler ama 352×480(NTSC) çözünürlügü
kullanır, çünkü yatay çözünürlük fazla önemli sayılmaz. Su anda hiç bir grup CVD
yayınlamamaktadır.
DVD-R
DVD- R, en popüler DVD yazma çözümüdür (DVD- RAM,DVD+R gibi farklı seçeneklerin
arasından sıyrılır). Taraf basına 4.7 gb veri tasır, çift taraflı yazılabilir DVD’ler de
mevcuttur, böylece tek diskte yaklasık 10 GB tasınabilir. SVCD ‘nin MPEG2 görüntüleri
DVD- R’a yazılıp izlenmeden önce dönüstürülmelidir. DVD’den DVD- R’a kopya yapmak da
mümkündür, ama bazı durumlarda extralar/diller yer sorunu yaratmamaları açısından
kaldırılır.
RCE
RCE (Bölgesel Kodlama Arttırıcısı), “Çok Bölgeli” player’lar yaratmak için dizayn edilmisti,
ancak birçok hata olustu ve üstesinden gelindi. Su anda çok az sayıda film RCE kodludur
ve bunlar da hiç tutulmazlar.
NTSC/PAL
NTSC ve PAL, dünyada kullanılan iki temel standarttır. NTSC PAL’dan daha yüksek
framerate’e sahiptir(29fps-25fps) fakat PAL’ın daha yüksek çözünürlügü vardır ve daha
keskin görüntüler elde edilir. PAL sistemlerinde NTSC diskleri oynatmak, NTSC
sistemlerinde PAL diskleri oynatmaktan çok daha kolaydır -ki bu Ingilizler için iyi bir
olaydır. RGB(Red-Green- Blue) destekli bir skart girisi; NTSC görüntüsünü çogu yeni
televizyonlarda tam renk olarak oynatacaktır, ancak bunu VHS kasedine kaydetmek için
NTSC’yi PAL50#8242;ye(çogu DVD player’ın kullandıgı PAL60 degil) dönüstürmek gerekecektir.
Bu dönüstürmenin tam sonuç verebilmesi için her formata kayıt yapabilen dünya
standartlarında bir VCR’a gereksiniminiz vardır.
SÜRÜM DOSYALARI
RARset
Bu filmler RAR biçimindedir ve v2 (rar>.rxx) ya da v3 (part01.rar > partxx.rar)
seklindedirler.
BIN/CUE
.cue dosyasını notepad ile açın ve ilk satırda sadece dosya ismi dısında bir yazı
yazmadıgından emin olun. Sonra Nero ile cue dosyasını açın ve program bu dosyayı
VCD/SVCD formatında yazacaktır. TVRip’ler MPEG olarak yayınlanırlar. Divx dosyaları ise
sadece divx ve .avi seklindedir.
NFO
NFO dosyası filmi yayınlayan grubun reklamını yapmak amacıyla film ile birlikte koyulur.
Bu dosyada yayınlama hakkında genel bilgi, format, kaynak, boyut ve ise yarayabilecek
bazı notlar bulunur. Bunlar aynı zamanda yeni üye alma ve grup için donanım istemek
amacıyla da kullanılırlar.
SFV
Bunlar genel olarak site düzeyinde, her bir dosyanın upload edilip edilmedigini kontrol
etmek için kullanılır. Ayrıca SFV, bütün dosyaların olup olmadıgını veya CRC(Cyclic
Redundancy Check) dogrulugunu kontrol eden insanlar için de kullanıslıdır. Bu dosyaları
kullanabilmek için pdSFV veya hkSFV gibi programlar gereklidir.
ETIKETLER
PROPER (DÜZGÜN)
Bu isin kurallarına göre, kim ilk Telesync’i yayınlarsa yarısı o kazanır. Fakat eger filmin
kalitesi düsük ise diger bir grup aynı filmin baska bir telesync’ini(ya da aynı kaynagın
daha kalitelisini) koyar ve kopyalamayı önlemek için PROPER etiketini dosyaya ekler.
PROPER, bu sahnedeki en öznel etikettir ve birçok insana göre PROPER’ın orijinalinden
daha iyi olup olmadıgı tartısılır. Birçok çaresizlik içindeki grup da, PROPER’ları sırf yarısı
kaybetmemek adına yayınlarlar. PROPER’ın yayınlanma sebebi NFO’da mutlaka
belirtilmelidir.
SUBBED (ALTYAZILI)
VCD olayında, eger yayınlanan film altyazılı ise bu demektir ki altyazı film boyunca
görüntüyle birlikte encode edilmistir. Bunlar genellikle Malezya/ Çin /Tayland dillerinde
olur ve bazen ekranın büyük bir kısmını kaplayan iki farklı lisan birden olur. SVCD’ler
degistirilebilir altyazıları destekler ve bazı DVDRip’ler de degistirilebilir altyazılarla
yayınlanırlar. Bu olay, eger mevcut ise NFO dosyasında belirtilir.
UNSUBBED (ALTYAZISIZ)
Eger bir film altyazılı yayınlanmıssa daha sonra bunun altyazısız sürümü çıkartılabilir.
LIMITED(SINIRLI)
Sınırlı bir film demek, filmin sınırlı sayıda sinemada oynandıgı anlamına gelir. Bu sayı
genellikle 250 sinemanın altıdır. Genellikle kısa filmler limited olarak yayınlanırlar.
INTERNAL (DAHİLİ)
Dahili bir sürüm birçok sebebe baglı olabilir. Klasik DVD grupları çok sayıda DAHILI
sürüm çıkartır, çünkü o filmde kopyalama olsun istemezler. Ayrıca düsük kalite sinema
ripleri DAHILI olarak yapılır, ve bu; ya grubun prestijini düsürmemektendir ya da daha
önce yapılan riplerin sayısı fazla oldugundandır. DAHILI sürüm, grupların üye sitelerinde
normal bir sekilde bulunur fakat site yöneticilerinin izni olmadan baska sitelere
aktarılamazlar. Bazı DAHILI sürümler filmin ismine ve popülerligine baglı olarak hala
IRC/Newsgroup gibi yerlere düsüyorlar. Yılın baslarında insanlar Centropy’nin “dahili”
sürümler çıkarttıgından bahsediyorlardı. Bu da demek oluyor ki grup, filmleri sadece
üyeleri ve site yöneticileri için yayınlıyordu. Bu, alısılmıs bir tanım için farklı bir durum.
STV
Straight To Video(Direkt Video’ya) asla sinemalarda gösterilmedi ve bu yüzden birçok site
bunları kabul etmezler.
ASPECT RATIO TAGS (ASPEKT ORANI ETİKETLERİ)
Bunlar widecreen (genis ekran) için *WS* ve fullscreen(tam ekran) için *FS*dir.
RECODE
Recode; filmin önceden yayınlanmıs versiyonunun, içindeki altyazıları kaldırmak ya da
renklerini düzeltmek suretiyle TMPGenc’den filtre edilen versiyonudur. Daha iyi
gözükürler fakat bunlar, grupların kendi kaynaklarını saglama beklentileri yüzünden fazla
dikkate alınmazlar.
REPACK
Eger grup kötü bir rip yayınlamıssa, problemleri düzelten bir Repack yayınlarlar.
NUKED
Bir film birçok sebepten dolayı nuke edilebilir. Özel siteler kurallar çignendigi(”Telesync
Yasak” olan yerlere telesync koymak) için nuke atabilir, fakat filmde oldukça büyük
sorunlar var ise(20 dakikalıgına sesin olmaması, 2.CD’nin farklı film/oyun çıkması) global
nuke atılır ve bu dosyaları sitelerde dagıtan insanların kredileri düser. Nuke edilmis filmler
hala p2p/usenet gibi kaynaklara ulasabilir ama ilk olarak neden nuke edildigini kontrol
etmek akıllıcadır. Çünkü, eger gruplardan biri birseylerin ters oldugunu anlarsa,
nuke’lerini geri talep edebilirler.
NUKE SEBEPLERİ
Asagıdaki liste bir filmin nuke edilme sebepleridir (Genellikle DVDRip için)
* BAD A/R *Kötü aspekt oranı. Eger filmde karakterler çok sisman/zayıf gözüküyor ise.
** BAD IVTC **Kötü ters telesine. Framerate dönüstürme islemi yanlıs ise.
*** INTERLACED ***Hareket halinde gözüken siyah çizgiler. Alan düzeni yanlıs ise.
Darkbook.Org projeler ekibi çalışmasıdır.Bu bilgiler yer yer biraz eski sayılabilir.
_____________________________________________________________________________
HDTV Sözlüğü
AC-3
Dijital HDTV’nin standartları arasında tanımlanan 5.1 kanal ses sistemine verilen isim. ‘Dolby Digital’ olarak da biliniyor. AC-3 CD kalitesindeki dijital ve çevreleyen sesi televizyona taşıyor.
Advanced Television Systems Committee (ATSC)
Gelişmiş Televizyon Sistemleri Komitesi olarak Türkçeleştirebileceğimiz bu örgüt , Amerika merkezli olarak dijital HDTV ve 18 dijital TV formatı için standartları geliştirmek ve yerleştirmekten sorumlu.
Addressable Resolution (Erişilebilir Çözünürlük)
Bir görüntü ekranının (TV yada monitör) kabul edebileceği en yüksek çözünürlükteki sinyal. Ancak burada göz ardı edilmemesi gereken , bir cihaz erişilebilir çözünürlüğü alabilir ancak gelen bu yükseklikteki görüntüyü gösterme yeteneğine sahip olamayabilir.
Analog TV
Analog TV , geleneksel televizyon yayınlarını alıp gösterebilen televizyonları tanımlamak için kullanılıyor. Analog sinyallerin sürekli farklı seviyelerde gelmesinden dolayı , bu yayınlarda renk yada görüntü kayıpları ve bozulmaları yaşanabiliyor.
Bant Genişliği
Ses ve görüntü gibi bilgilerin iletilmesi için kullanılan bir frekans aralığına verilen isim. TV yayıncılığı için , her bir kanal 6 MHz bant genişliğine kadar taşıyabilir. Dijital TV’de ise , şu an için olası en yüksek bit oranı 19.4Mbps’tir. Bu da bir HDTV kanal anlamına gelir.
Bit Oranı
Saniyede transfer edilen bit adedi üzerinden hesaplanır. Bit oranı arttıkça daha fazla veri aktarılabilir. Bu da demektir ki daha yüksek resim çözünürlüğü anlamına gelir.
Dijital Televizyon (DTV)
Her tür televiyon yayınını kapsayan tanım. Hem yüksek tanımlı (HDTV) hemde standart tanımlı (SDTV) televiyonları kapsıyor. Bazı kaynaklarda ATV (Advanced TV) olarak karşımıza çıkabilir.
Downconvert
Dijital yayıncılıkta , yüksek çözünürlüklü sinyali daha düşük hale getirme işlemine verilen isimdir. Mesela bazı DTV alıcıları , 1080i çözünürlükteki bir HDTV yayınını , bütün televizyonlarda görünebilsin diye standart 480i çözünürlüğe indirebiliyor.
DVI bağlantı
Dijital Görsel Arayüz (Digital Visual Interface) kelimelerinin kısaltılmasından oluşan bir dijital bağlantı biçimi. Dijitalleştirilmiş RGB resim bilgilerini taşıyan yüksek bantgenişiliğine sahip bir video bağlantısı sağlıyor ve kopya koruma yöntemlerini destekleyebiliyor.
D-VHS (Digital VHS)
Bilinen VHS standardının , bir FireWire bağlantı ile HDTV kayıt yapılabilen versiyonu. JVC ve Mitsubishi tarafından destekleniyor.
DVR (Digital Video Recorder),
Üzerinde sabit disk , elektronik program klavuzu (EPG) bulunan bir kaydedici. VCR ve DVD kaydedicilerle kıyaslandığında , DVR’larla beraber kayıt süreleri de ciddi oranda uzadı. Bazı kaynaklarda PVR (Personal Video Recorder) veya sabit disk kaydedici olarak tanımlanır.
EPG (Electronic Program Guide)
Kanalların ve program bilgilerinin ekranda takip edilmesini sağlayan bir sistem. Bu sistemin sağlıklı çalışabilmesi için , TV kanallarının istikrarlı ve dakik bir yayın akışı oluşturmaları ve buna uymaları gereklidir. Yani Türkiye için oldukça zor.
HDMI Bağlantı
Yüksek Tanımlı Multimedya Arayüzü (High-Definition Multimedia Interface) kelimelerinin kısaltması. Sıkıştırılmamış dijital se ve video sinyallerini aktarabiliyor. HDCP dijital kopya koruma sistemini destekliyor.
IEEE 1394 (FireWire)
IEEE 1394 grubu tarafından geliştirilmiş olan bir dijital bağlantı arayüzü. Saniyede 100,200 ve 400 mb bilgi taşıyabiliyor. DTV cihazlarını bağlamak için kullanılabiliyor.
İnteraktif (Etkileşimli) Televizyon
İzleyicinin televiyon programlarıyla etkileşime girmesine olanak tanımak için , televiyonun interaktif içerik ve genişletmelerle kullanılması.
Komponent Video Bağlantı
Yüksek tanımlı bir video cihazında çıkış , HDTV ya da monitörde ise giriş olarak bulunan bağlantı biçimi. Kırmızı , yeşil ve maviden oluşan üç renk kanalına sahiptir. Genel olarak tüketicilere yönelik ürünlerde bu üç kanal şunları ifade eder : Işık için Luminance (Y) kanalı ve mavi (Pb) ve kırmızı (Pr)‘dan oluşan iki kroma (renk) kanalı. Genel olarak komponent kablolar Y/Pb/Pr şeklinde etiketlendirilir.
LCD (Liquid Crystal Display)
LCD ekranlar , televizyon ekranında ‘pancur’ gibi iş gören likit kristallerden yararlanırlar. Bir LCD televizyonun ekranının ardında binlerce küçük ışık hücresi olur. Likit kristallerden oluşan bir hücre tabakası ekranla ışık kaynağı arasında yer alır. Likit kristal hücreler , akımla elektriklenince , kristaller açılıp kapanarak ışığın geçmesini veya geçmemesini sağlar. LCD monitörler tipik olarak sadece progresif tarama ile gelen video sinyallerini gösterebilir.
Letterbox
Geniş ekran resimleri standart televiyonlarda kayıpsız görüntülemek için kullanılan bir yöntem. Orjinal video içeriğinin resim oranını korumak için , görüntü televizyon ekranının genişliğine uyacak şekilde küçültülüyor. Ancak bunun sonucunda , görüntü ekranı dikey olarak tam kaplamadığı için , üstte ve altta siyah kuşaklar görünüyor.
Luminance
Video sinyallerinde parlaklık/ışık bilgisini taşıyan bileşen.
MPEG
Hareketli görüntüler için bir sıkıştırma standardı. Adını bu standardı geliştiren Motion Pictures Expert Group‘tan alıyor. Geliştirilmiş MPEG versiyonları MPEG-2 ve MPEG-4 HDTV yayıncılığında en yaygın kullanılan iki sıkıştırma formatı.
Pillarbox
4:3 resim oranına sahip bir görüntüyü geniş ekranda (16:9) izlemeyi sağlayan efekt. Resimde bozulma yaşanmaması için , görüntü ölçeklenerek büyütülüyor. Boydan ekrana tam sığan görüntü (letterbox’takinin aksine) sağ ve sol yanlarda siyah kuşaklar kalıyor.
Progresif Tarama
Progresif taramada (Progressive Scan) ekrandaki tüm yatay tarama satırları bir kerede taranır. Dijital TV ve HDTV standartları hem progresif hem de bütünleştirici (interlaced) tarama standartlarını destekliyorlar. Progresif tarama çok uzun zamandan beri bilgisayar monitörlerinde kullanılıyor.
Resim Oranı (Aspect Ratio)
Bir resmin eninin boyuna oranını anlatmak için kullanılıyor. Genel kullanılan oranlar ‘feet’ ölçü birimi taban alınarak yapılıyor. Örneğin 4 feet enindeki bir görüntü 3 feet yüksekliğe sahip olduğunda 4:3 resim oranını elde etmiş oluyoruz. HDTV’nin resim oranı ise 16:9
SDTV
Standart tanımlı televizyon (SDTV), 480 satır çözünürlüğünde dijital iletimi (transmission) anlatır. SDTV her ne kadar geleneksel yayınlardan çok daha yüksek kalitede görüntü sunsada , HDTV’nin ses ve görüntü kalitesi ile kıyaslanamaz.
Set-Top-Box
Decoder,Alıcı,Tuner gibi isimlerlede karışımıza çıkabilen set-top kutuları , bir DTV yayınını alıp çözümleme yeteneğine sahip olan kutulardır.
Sıkıştırma (Compression)
Belli bir süreye veya alana büyük bir veriyi sığdırmak yada saklamak için gerekli bit sayısını azaltmak amacıyla yapılan elektronik bir işlem. Video endüstrisinde birçok farklı sıkıştırma yönteminden yararlanılıyor. DTV’nin tercihi ise MPEG-2. Özellikle Avrupalı bazı HDTV yayıncılarının tercihi ise MPEG-4.
Upconvert
Düşük çözünürlüklü bir görüntüyü daha yüksek bir çözünürlüğe çevirmeyi anlatır. Bu artışı sağlamak için genel olarak yatay tarama frekansı 45 kHz’den 33,75 Hz’e kadar düşer. Çözünürlük kalitesi bu yöntemle geliştirilemez , sadece aldatıcı bir etki oluşturulabilir.
Y/U/V yada Y/Cr/Cb
Bir diğer komponent tip bağlantı tasarımıdır. Video sinyalinde yer alan ışık ve rek bileşenleri üç kablo ile birbirinden ayrıştırılır. Y kablosu ışık ve parlaklık bilgisini taşırken , Cr kırmızı ve Cb ise mavi renk bilgisini taşır.
Home & Technology dergisinden derlenmiştir