Güncel piller için, umarım faydalı olur.
Pilimi bilgisayarda tutmalı mıyım?
İşin aslı isteyen tutar, istemeyen tutmaz. Dileyen UPS'e takıp pili depoya kaldırır. Ancak sürekli üzerinde tutmanın da sakıncası yok. Bunun açıklaması şöyle; (kim ne derse desin) eğer adaptörden akım geliyorsa, yeterli ise ve pil şarjlı ise pil ne fazladan şarj ediliyor ne de üzerinde akım oluyor. İlk önce ikna olmayanlar için bir teknik link vereyim;
alıntı:
Texas Instruments, Inc. has introduced a family of ultra-low rDS(on) power switches that enable seamless transition between two power sources, such as a single-cell Li-Ion battery and a wall adapter. Designed for mobile phones, PDAs and other handhelds, the controlled output voltage transition times of the new devices allow for a seamless supply transition without requiring a large output (hold-up) capacitor.
Kısaca: Çok düşük güçleri için kesintisiz olarak, pil yada adaptöre geçiş (switch) yaparak elektrik kullanan sistemden bahsediyor. Kullanım alanı tek hücreli piller ve cep telefonu gibi küçük cihazlar.
Araştırmayı sevenler için iki link daha vereyim: AC sistemlerde iki hat arasında seçim yapabilen yine kesintisiz bir sistemden; http://www.pcconnection.com/Prod ... 879&SourceID=k40132
ve çok pilli sistemlerdekini anlatan teknik bir makale: http://www.edn.com/archives/1998/021698/04df_03.pdf
Özellikle bu makalede sistemin nasıl switch edildiğini anlatmış.
Yukardaki gibi bir garanti olduğu sürece pek de gerekmeyen ve adaptör ile pil arasında switch yaparken oluşacak mili saniye düzeyindeki kesintiyi açıklayan iki link daha vereyim. Bu linkte ( http://www.outbackpower.com/Inverters.htm ) resmi görünen invertör 10mili saniyede AC hattı değiştirebiliyor. Şu linkte ise ( http://www.uga.edu/~ucns/lans/docs/ups.html ) bazı makalelerde bilgisayarın 100ms'e kadar etkilenmediğini, bir çok UPS'in 4ms'de devreye girebildiğini yazıyor.
Bu konu ile ilgili HP'nin kullanım kılavuzunda şunu yazıyor (sayfa 2-18):
alıntı:
When the notebook is connected to external AC power, the notebook runs on AC power. When a charged battery pack is in the notebook and the notebook is not connected to external power, the notebook runs on battery power.
Eğer dizüstü adaptöre bağlı ise, adaptörden kullanır. Eğer (şarjı olan) pil takılı ve elektrik kesikse pilden kullanır
Daha önce bir kaç kere linkini vermiştim. Burada sadece değineceğim. Dizüstü veya cep telefonu gibi diğer sistemlerde kullanılan piller, duracell-intel ikilisinin öncülüğünü yaptığı Smart-Battery tipi pillerden. Bu pillerin içinde bir chip/devre var. Bu chip sayesinde pil ne kadar şarjlı olduğunu makineye bildirebiliyor. TAM Şarj olduğunda da şarj kesinlikle kesiliyor. Yani bilgisayarınıza takılı pil tam şarjlı ise kesinlikle kullanılmıyor, üzerinde akım olmuyor ve tekrar-tekrar şarj edilmesi engelleniyor.
Özet: pilin bilgisayarınızda kalmasının hiç sakıncası yok. Aksine (UPS kullanmayanlar için) herhangi bir elektrik sorununda kurtarıcı olacaktır.
--------------------------------------------------------------------------------
İlk şarj?
Bununla ilgili öneri çok. Ancak piller son 10-20 yılda çok ilerledi. Önerilerin kimileri NiCad zamanından kalma. NiCad piller smart-battery değil. Dolayısı ile bu önerilerin bazıları bizi hiç ilgilendirmiyor. İlk şarj ile ilgili Apple şunu yazmış;
alıntı:
Your New Notebook
Be sure to fully charge your portable when you plug it in for the first time, and then run Software Update to ensure you have the latest software. Apple periodically releases updates that may improve battery performance.
Yeni dizüstü bilgisayarınız: İlk kez fişini taktığınızda tamamen şarj olduğuna emin olun....
alıntı:
HP Kullanım klavuzundan;
Charging a New Battery Pack
Fully charge the battery pack while the notebook is connected to external power through the AC adapter.
A new battery pack that has been partially but not fully charged can run the notebook, but the battery charge indicators may be inaccurate.
Yeni pili şarj etmek: Adaptörünü taktığınızda pili tamamen şarj edin...
Başka linklerde de okuduğum tüm önerilerde ortak nokta: tam dolana kadar şarj edin. Yani şarj sırasında yarıda kesmemek dışında dikkat edilecek bir nokta yok. Lityum pillerin şarj süresi ile ilgili de net bir bilgi bulamadım. Apple, HP gibi firmalarda süre verilmemiş. Zaten smart-battery'nin tanımında çok net olan bir özellik var. Bu piller dolduğunu anlıyor ve bilgisayara bildiriyor. Bu durumda pilin tam şarj olduğuna dair lamba yandığında yada task barda gördüğünüz anda ilk şarj tamamlanmış demektir.
Atlamak istemediğim bir bilgi daha var. Şarj, gelen akıma göre (amper) farklı sürelerde tamamlanabilir. Zaten şarj cihazları ile ilgili araştırma yaparken çeşitler arasında "yavaş" olan bir tanıma rastladım. Buna göre 10-14-24 gibi saatlerde şarj edebilen bir şarjör tipi mevcut. Ancak kullandığımız adaptörler "yavaş" şarj karekterli değil. Eğer laptopu 14 saatte ancak şarjı tamamlayan varsa burada yazarsa iyi olur. Zaten bir çoğumuz farklı karekterlerde şarj cihazını cep telefonlarında kullanıyoruz. Mesela benim eski nokianın adaptörü, yeni adaptöre göre 2 kat yavaş şarj ediyor.
Sonuç; güncel modellerde 14-24 saat gibi bir şarj yok. (Tabi kitapçığında yazıyorsa uyun). Eğer makina ben şarj oldum diyorsa ilk şarjınız bitmiştir.
--------------------------------------------------------------------------------
Arada sırada şarj-deşarj yapmalı mı?
Evet! Pilin tam kapasite ile kullanılması için bunu tüm dökümanlar öneriyor. Ancak periyod konusunda anlaşamadıklarını söylemeliyim. Bazı kaynaklar 1 hafta derken;
alıntı:
Apple:
Exercise Your Machine
Lithium-ion batteries need to be used for maximum performance. If you don’t use your device often, be sure to complete a charge cycle at least once per month.
alıntı:
HP:
Even when a battery pack is heavily used, calibrating it should
not be necessary more than once a month.
HP ve Apple 1 ay önermiş. Ben bunu baz alıyorum. Gayet de mantıklı geliyor. Çünkü haftada 1 yaparsak yılda 52 defa şarj-deşarj yapmış oluruz ki bu da pilin ömrünün azalması demek. Metod olarak HP, pili önce tamamen şarj, sonra (hibernate'i kapatıp) tamamen deşarj ve tekrar tamamen şarj yaptırıyor.
--------------------------------------------------------------------------------
Pilimin ömrü ne kadar?
Yeni pillerin ömür karekteri üzerinde net tanım yapmak gayet zor olsa gerek. Genel uzlaşma toplam tam şarj sayısı ile ilgili.
alıntı:
HP, Omnibook pil önerilerinden: http://h20000.www2.hp.com/bizsup ... p?objectID=tis08809
The battery is capable of a minimum of 300 full charge/discharge cycles.
The capacity after 500 charge/discharge cycles should be approximately 85% of the initial capacity.
Pil, minimum 300 tam şarj-deşarj ömrüne sahip. 500 şarj-deşarj sonrası kapasitesi yaklaşık %85'e düşer. Tam-şarj-deşarjın tanımımı ise; mesela elektrik kesildi, %50'e kadar kullandık. Elektrik geldi ve şarj ettik. Bu olay yarım şarj-deşarj sayılıyor.
Ömür konusuna saklanma ve kullanma koşulları da etkiyor. Sıcaklık çok önemli etken. Zaten firmalar önerilerinde buna hep deyinmişler. Bazı firmalar biraz daha yüksek dereceler verse de:
alıntı:
Apple:
If you use your iPod or notebook in temperatures higher than its specified operating range, 95°F (or 35°C), you may permanently damage your battery’s capacity.
HP:
Operating temperature: 0° to 50° C (discharge) 0° to 40° C (charge).
Do not charge the battery pack if the ambient temperature exceeds 45° C
Apple: 35C'den daha sıcakta kullanırsanız, pil kapasitesine kalıcı zarar verirsiniz. HP: Şarj 0 ila 40C, deşarj 0 ila 50C. Eğer 45C'den fazla ise şarj etmeyin.
Kar altında, özel bir yerde (fırın?) yada güneş altında değilseniz korkulacak bir durum yok.
Bilgisayarımı bir süre kullanmayacam pili ne yapayım?
Üstünde bırakmayın. Zaten yeni alırken farketmişsinizdir. Pil ayrı pakettedir ve biraz şarjlıdır. İşte önerilen de bu, %20-50 şarj edip, temiz, kuru bir yerde saklamak. Tabi metal kutup/uçların yanlışlıkla birbirine temas etmemesi gerek.
alıntı:
Apple: http://www.apple.com/batteries/notebooks.html
Long Term Storage
If you don’t plan on using your notebook for more than six months, Apple recommends that you remove and store the battery with a 50% charge.
HP:
For long-term storage, the battery should be charged 20-50 percent to minimize capacity loss by self-discharge and to avoid a deterioration of performance.
HP: kullanım klavuzu;
If a notebook will be unused and unplugged for more than
2 weeks, remove any battery packs and store them separately.
Apple: 6 aydan fazla kullanmayacaksanız %50 şarj edip, çıkarıp saklayın. HP: Uzun süre depolamak için %20-50 şarjlı olmalı. Bilgisayar 2 haftadan fazla kullanılmayacaksa....
Apple'ın 6 ayı oldukça uzun gibi göründü bana. Zira HP 2 hafta için bu öneriyi yapmış. Ama devamında da şunu yazıyor:
alıntı:
HP:
Calibrate a battery pack that has been stored for one month or more before using it.
Eğer bir aydan fazla kullanmadıysanız kalibre edin (tam şarj-deşarj-şarj).
Bu süre pek ne tolmasa da net olan, uzun süre kullanmayacaksan çıkartmak ve tekrar kullanmaya başladığımızda deşarj-şarj ile kalibre etmek.
--------------------------------------------------------------------------------
Pilim nasıl daha uzun dayanır?
Önce, her bilgisayarda farklı pil olabilir. Kimi 8, kimi 6 hücreli. Eskiler NiMh, yeniler Li-ion. Yakında Li-Polimer gibi başka teknolojiler de görürüz. Ayrıca her bilgisayarın donanımı da farklı. İşlemci, disk, ekran büyüklüğü, görüntü kartı.. bunların hepsi farklı enerji ihtiyacı ister. Yani pil ve ihtiyaçtan dolayı zaten her makina farklı süre kullanabilir pilini. Ama olası arttırma metodları şunlar;
Turion ve Centrino platformları en düşük enerji ihtiyacı olan sistemlerdir (şimdilik). Centrino'nun ULV (ultra low voltaj) serisi oldukça verimli.
CPU frekans düşürsün (speedstep vs.. açık olmalı)
Ekran kartına yönelik işlemler enerji harcar (oyun, film izleme süreyi kısaltır, masa üstü işler uzatır)
Ekran parlaklığı kısık olmalı
Hdisk durmaya ayarlanmalı
Gerekmiyen cihazlar çıkarılır (mouse, usb bellek, pc card vs...)
Wifi, buletooth kapalılır
gerekmiyorsa LAN kapatılsın
Eğer kullanma klavuzunda yukardakilerden farklı bir bilgi okuduysanız buradan paylaşın, doğrusunu, eğrisini, nedenlerini araştıralım