Merhaba Arkadaşlar,
Bir süreden beri TP-Link WR841N yönlendirici (router) kullanıyorum. Bunu satın almamım nedeni, okul nedeniyle ablamın yanında kalıyorum ve burda o ADSL bağlantısı ve IPTV (Tivibu) kullanıyor. ADSL bağlantı hızımız 5,1 Mbit/sn (Mbps). Özellikle adil kullanım limitinden dolayı 3 Mbit/sn'ye düştüğü zamanlarda, Internet bağlantısını kullandığımızda IPTV'de takılmalar oluyordu. Ben de birazcık araştırdım Internet bağlantı hızını sınırlandırabileceğimiz yönlendiriciler hakkında ve TP-Link yönlendiricileri buldum. Bu yazı sadece Internet bantgenişiği atamasını değil yönlendiriciyi nasıl elle yapılandırabileceğimizi de anlatacağım. Şimdiden okuduğunuz için teşekkür ederim. 
1. adımda modemimizi nasıl yapılandırabileceğimizi göreceğiz.
Modemimizin web sayfasını açalım (modemlerin IP adresleri 192.168.0.1, 192.168.1.1 veya 192.168.2.1 olabilir. Yerel ağ bağlantınızın varsayılan ağ geçidi bölümünde görebilirsiniz.) ve Internet bölümüne girelim. Benim modemim AirTies, sizin modeminizde WAN veya PVC ayarları olarak da geçebilir zaten kısa bir aramayla hemen bulabilirsiniz.
Yukarıda modemimizin web sayfasında gördüğümüz gibi iki tane Kalıcı Sanal Devremiz (PVC-Permanent Virtual Circuit) var. Adlarından da anlaşılacağı gibi birisi Internet bağlantımız için diğeri IPTV bağlantısı için. Internet olana tıklıyoruz. Karşımıza Internet PVC ayarları gelecek.
Bu sayfada yapmamız gereken Internet bağlantısı sanal devremizi köprü-bridge moduna almak. Böylece Internet bağlantımızı yönlendiricimiz-router'ımız veya modeme bağlayıp sunucu olarak kullanacağımız bilgisayarımız kurabilecek. 3 yazan adımdaki 'Protokol' menüsüne tıklayıp 'Bridge'i seçip 'Keydet'e tıklıyoruz. Diğer ayarlara dokunmanız gerekiyor. Tek yapmanız gereken Internet bağlantı sanal devrenizi köprü moduna almak. Bu işlemden sonra modem yeniden başlayacak.
Sanal devrelerimizin modem yeniden başladıktan sonraki son hali. Gördüğünüz gibi Internet kalıcı sanal devremiz köprü modunda, IPTV ise bağlı durumda. Artık yönlendirimizin kurulumuna geçebiliriz fakat dikkat etmemiz gereken bir nokta var. Modemin ve yönlendiricinin yerel IP adresleri. Benim kurulumumda yani AirTies modem + TP-Link yönlendiricide bir problem olmayacak çünkü AirTies modemlerin varsayılan IP adresi 192.168.2.1, TP-Link yönlendiricinin ise 192.168.0.1 (diğer TP-Link modemleri ve yönlendiricileri bilmiyorum ama büyük ihtimal bütün TP-Link ağ cihazlarının varsayılan IP adresi 192.168.0.1'dir. Diyelim ki hem modemimizin hem de yönlenricimizin yerel IP adresleri aynı. Şimdi yerel IP adreslerini nasıl değiştireceğimizi görelim.
2. adım Modemin ve Yönlendiricinin yerel IP adreslerinin yapılandırılması
Ben benim kurulumumda modemimin IP adresinin 192.168.1.1, yönlendiricimin IP adresinin ise 192.168.2.1 olmasını istiyorum. Şimdi ilk başta modemin IP adresini 192.168.1.1 olarak yapılandıralım.
VLAN (Virtual LAN) 1'e 'Düzenle'ye tıklıyoruz.
IP konfigürasyonu altında IP adresini, Gateway adresini ve DNS adresini 192.168.1.1 olarak değiştiriyoruz. Başlangıç ve bitiş adreslerini ben tüm adreslerini alacak şekilde (192.168.1.2-192.168.1.254) yapılandırdım. Siz modeminize bağlanacak cihaz sayısına göre belirleyebilirsiniz. Büyük ihtimal sadece şu an kullandığınız bilgisay, yönlendiri ve IPTV(Tivibu) cihazı bağlanacağı için isterseniz başlangıcı 192.168.1.2 bitişi ise 192.168.1.4 olarak bile ayarlayabilisiniz. Kira süresi saniye cinsinden 86,400 saniye yani 24 saat olarak ayarlayabilirsiniz. Ağ maskesi adresleri 255.255.255.0 olarak kalabilir, son olarak DHCP sunucu adını belirleyebilir veya varsayılan olarak bırakabilirsiniz. Sıra geldi yönlendiricimize.
Yönlendiricinin ana sayfasında Network > LAN sayfasında ilk önce yönlendirimizin yerel IP adresini 192.168.2.1 olarak değiştirelim. Save dedikten sonra DHCP ayarları yönlendirinin eski yerel IP adresi olan 192.168.0.1 olarak ayarlı olduğu için dinamik yerel IP adresi alamayacağız. Bu yüzden Yerel Ağ Bağlantısı ayarlarından yönlendiriciye tekrar bağlanmak için kendimiz yerel IP adresi atamalıyız. (IP adresi 192.168.2.2, ağ maskesi 255.255.0, varsayılan ağ geçidi 192.168.2.1 ve DNS sunucu adresini de 192.168.2.1 olarak ayarlamamız gerekir.) Bunları yaptıktan sonra tekrar yönlendiriciye bağlanıp DHCP ayarlarını yapalım.
Default Gateway yani varsayılan ağ geçidi adresimiz az önce ayarladığımız yönlendiricimizin IP adresiyle aynı olmalı. DHCP tarafından atanabilinecek bağlangıç ve bitiş dinamik yerel IP adresleri. Bunu yine ihtiyacınıza göre belirleyebilirsiniz. Dinamik yerel IP adresleri için kira süresini dakika cinsinden 1,440 dk yani 24 saat olarak ayarlayabilirsiniz. DNS sunucu adreslerini isteğe bağlı bunları ayarlamamız gerekmiyor.
3. adım Internet bağlantısı sanal devresinin köprü modunun doğrulanması
Artık yerel IP adreslerimizi de ayarladık. Şimdi kaldığımız yerden, Internet kalıcı sanal devremizi köprü moduna aldıktan sonra Internet bağlantımızı nasıl kuracağımızdan devam edelim. Aslında yönlendiricimizi kurmadan önce köprü modunun çalışıp çalışmadığını doğrudan Windows'un WAN Miniport (PPPoE) (Wide Area Network Miniport (Point to Point Protocol over Ethernet)-Geniş Alan Ağı Mini Bağlantı Noktası (Ethernet üzerinden Noktadan Noktaya İletişim Kuralı)) aygıtıyla test edebiliriz. Bunun için Ağ ve Paylaşım Merkezi'ni açıyoruz, sırasıyla 'Yeni bağlantı ve ağ kurun' > 'Internet'e bağlan' > Geniş Bant (PPPoE) gelen ekranda Internet Servis Sağlayıcmız tarafından bize verilen kullanıcı adımızı ve parolamızı giriyoruz ve Internet'e bağlanıp bağlanmadığına bakıyoruz. Bağlanıyorsa köprü ayarlarımız çalıyor demektir.
Gördüğünüz gibi Internet'e bağlandık yani köprü ayarlarımız çalışıyor. Şimdi aynı şekilde yönlendiricimizi yapılandıralım.
4. adım Yönlendiricinin PPPoE ayarının yapılandırılması
Burdaki ayarlar zaten bilindik. Tek dikkat etmemiz gereken nokta 4. ve 5. adımlar. Bu alanı doldurmazsak modemimizin web sayfasına yönlendirici aracılığıyla (PPPoE kullanıyorsak) erişemeyiz. İsterseniz dinamik IP'yi de seçebilirsiniz, size kalmış. Eğer ikincil bağlantı seçeneği olmayan bir yönlendirici ise ve modeminizin web sayfasına yönlendirici aracılığıyla erişmek istiyorsanız o zaman WAN Connection Type kısmında PPPoE'yi, Statik veya Dinamik IP olarak değiştirebiliriz. Böylece yönlendiriniz modeminizin LAN'ına katılmış olur. Tabii Internet bağlantınız WAN bağlantı türünü tekrar PPPoE yapana kadar kopmuş olur. Eğer Internet bağlantınızı kesmeden modemin web sayfasına ulaşmak istiyorsanız o zaman modeme doğrudan kablo ile veya kablosuz olarak bağlanıp gerekli ayarlamaları yapabilirsiniz. WAN connection mode varsayılan Connect Automatically seçili, yine burayı kendi ihtiyacınıza göre seçebilirsiniz. Eğer sadece istediğiniz zaman Internet'e bağlanmak istiyorsanız Connect Manually'i de seçebilirsiniz. Son olarak Save butonuyla ayarları kaydedip yönlendiricinin Internet bağlantısını kurmasını bekliyoruz.
Yönlendirimizin Status sayfasının WAN bölümünde Internet bağlantımız ile ilgili bilgileri görebiliriz. MAC adresi, Internet IP adresimiz, DNS sunucularımız ve ne kadar süredir online'ız, Internet'e bağlıyız görebiliriz.
5. adım: Modemde gelen bağlantıların (incoming connections) ve NAT ayarının yapılandırılması
NAT'a en anlaşılır şekilde Internet IP adresi paylaşımı diyebiliriz. LAN bağlantısı (ev veya işyeri ağı) içindeki bilgisayarların (telefonlar gibi tüm cihazlar dahil) WAN bağlantısına (Internet bağlantısı) tek bir IP adresi ile erişmesidir. Mesela Internet servis sağlayıcımız Türk Telekom olsun. Modemimiz, yönlendiricimiz veya bilgisayarımız ile Internet bağlantımızı kurduğumuzda Türk Telekom'dan bize 101.102.103.104 olarak bir IP adresi atandı diyelim. NAT, evimizdeki LAN bağlantımız içindeki PC'lerimiz, telefonlarımızın veya bir Internet kafedeki iş yerindeki LAN bağlantısı içindeki 50 bilgisayarın sadece bu IP adresiyle Internet'e erişmesini sağlar. NAT, aynı zamanda Internet'ten gelen bağlantıları (incoming connections) varsayılan olarak engeller yani güvenlik sağlar. LAN bağlantımız içindeki bilgisayarımız/telefonumuz, mesela biz şu an www.chip.com.tr Web sitesine ziyaret etti, e-maillerimizi kontrol etmek için e-mail programızı açtık veya online oyun oynamak için bir oyun sunucusuna bağlandık; bunlar giden bağlantılardır (outgoing connections). Ama eğer biz bilgisayarımızdan kendi Web sitemizi yayınlamak, e-mail sunucusu kurmak veya bir oyun sunucusu kurmak istiyorsak dışarıdan -Internet'ten- hiçkimse LAN ağımıza erişemez. Port Forwarding/Triggering ayarları bunlar gibi dışarıdan gelen bağlantıları yapılandırmamızı sağlar. Artık bizim işimiz daha zor çünkü artık modemimizin yanında bir de yönlendiricimiz var. Eskiden sadece modemimizden gelen bağlantıları yapılandırıyorduk şimdi bir de yönlendiricimizden de yapılandırmamız gerekli. Ama üzülmeyin, belki de daha önceden NAT'ı devre dışı bırakmayı veya DMZ'i duymuşsunuzdur. Internet bağlantı sanal devresi köprü modundayken ben gelen bağlantılar konusunda sorun yaşamıyorum yine de bu ayarları yapmamızda fayda var:
İster modemin sol taraftan NAT sayfasına gelip doğrudan NAT'ı devre dışı bırakabilir,
ister INTERNET > Internet ayarları sayfasında sadece Internet bağlantısı kalıcı sanal devresi için NAT'ı devre dışı bırakabilirsiniz. Veya
DMZ'i etkinleştirip IP adresine yönlendiricide WAN Connection type > Secondary Connection bölümünde yönlendirici için modemden aldığımız IP adresini yazıyoruz. Dediğim gibi köprü modundayken gelen bağlantılarda sorun yaşamıyorsunuz. Eğer yaşarsanız bu ayarları deneyebilirsiniz.
6. adım: Bant genişliği limitlerini ayarlama
Benim yönlendiriciyi almamdaki asıl amacım olan Internet hız limitleri ayarlamaya bakalım:
Internet hızı limitlerini ayarlamak için ilk önce ADSL/Kablo bağlantı hızımızı öğrenmemiz gerekli. Bendeki AirTies modemin ana sayfasında ADSL bağlantı bilgileri yukarıdaki şekilde gözüküyor. ADSL bağlantı downlaod hızım 9413 Kbit/sn, upload hızım 956 Kbit/sn. Şimdi bu değerleri yönlendiriciye giriyoruz.
A
Yönlendiricinin sol menüsündeki Bandwidth Control > Control Settings sayfasında öncelikle 'Enable Bandwidth Control'e tik atıyoruz ardından bağlantı türümüzü seçiyoruz. Kablo TV hattı üzerinden Kablo bağlantısı kullanıyorsanız o zaman Other'ı seçebilirsiniz. Son olarak bağlantı hızlarımızı girip Save diyoruz. Artık Rule List'ten Add New'etıklayıpağımızdaki hangi cihaz ne kadar Internet bağlantı hızını kullanabilir tanımlayabiliriz.
Ben şu an kullandığım yerel IP adresi 192.168.2.2 olan bilgisayarım için tüm portlar ve iletişim kuralları için geçerli olucak şekilde 2Mbit/sn download, 500Kbit/sn upload hızı rezerve etmek istiyorum. O zaman bu kuralı şöyle tanımlayabilirim:
Bu kural tek bir yerel IP adresi için tanımlandığı için IP Range'in ilk kutusuna 192.168.2.2 yazıp diğer kutuyu boş bırakıyorum. Port Range bölümünde ben bu kuralın tüm portlar için geçerli olmasını istediğim için iki kutuyu da boş bırakıyorum veya başlangıç kutusuna 1, bitiş kutusuna 65535 de yazabilirim. Protocol bölümünde bu kuralın hem TCP hem de UDP için geçerli olmasını istediğim için All seçili olarak bırakıyorum. Ingress Bandwidth (download) kutucuklarında 2Mbit/sn rezerve etmek istediğim için Min Ingress Bandwidth kutucuğuna 2000Kbit/sn, Max Ingrees Bandwidth kutucuğuna da yine 2000Kbit/sn giriyorum. Min ve Max Egrees Bandwidth kutucuklarına da sırasıyla 500Kbit/sn değerini giriyorum. Bilgisayarım en fazla kendisine rezerve edilen Internet bağlantı hızını kullanması için bu değerleri böyle girdim. Siz isterseniz herhangi bir bağlantı hızı rezerve etmeyebilirsiniz bunun Min Bandwidth kutucuğuna/kutucuklarına 0 yazmanız veya boş bırakmanız yeterli.
Şimdi de telefonum için hız limiti ayarlayalım. Bunun için öncelikle telefonum için bir yerel IP adresi atamalıyım. Bunu da yönlendiricimizin DHCP sayfasından Address Rezervation bölümünden telefonumun MAC adresini kullanarak yapıyorum. Telefonum için 192.168.2.99 IP adresini atadım ve ona 1Mbit/sn download ve 100Kbit/sn upload hızı rezerve etmek istiyorum.
Şimdi de yönlendirimizden dinamik IP adresi alan bütün cihazlar (mesela evimize gelen misafirler kablosuz olarak bağlanacak ağımıza) en fazla 2,5 Mbit/sn download ve en fazla 0,5 Mbit/sn de upload hızını kullanabilsinler. Bunun için tanımlanacak kural:
Son olarak da daha ince ayar bir kural tanımlayalım. Bu kuralımız bilgisayarım için olsun ve şifrelenmeyen Web sayfaları yani HTTP (80. port) için en fazla 1Mbps hıza izin versin.
Son bir hatırlatma yapayım. Bir yerel IP adresi için tanımlanmış genel ayar her zaman belli bir port belirtilen spesifik ayara göre baskındır. Yani bizim en başta bilgisayarım için tanımladığımız 192.168.2.2 tüm portlar ve protokoller için 2Mbps download 500Kbps upload rezerve ayarı her zaman, son olarak tanımladğımız 192.168.2.2 port 80/TCP 1Mbps max download ayarından baskındır. Eğer port 80/TCP 1Mbps max download kuralının aktif olmasını istiyorsak, 192.168.2.2 ana ayarının tikini kaldırmamız gerekli.
Anlatmak istediklerim bu kadar. Bazı yerler karışık olduysa kusura bakmayın. Sormak istedikleriniz olursa yazabilirsiniz. Okuduğunuz için teşekkür ederim...
Ekleme: DMZ'in ne demek olduğundan bahsetmeyi unutmuşum. DMZ, bir yerel ağda, Internet'ten gelen bütün bağlantıları kabul eden bilgisayardır. Mesela router DMZ ayarı sayfasında DMZ IP adresini 192.168.2.2 olarak ayarladık. Artık router, Internet'ten gelen bütün bağlantı isteklerini hangi porttan geldiği (1'den 65535'e) ve hangi iletişim kuralı olduğu(TCP/UDP) farketmeksizin 192.168.2.2 adresine yönlendirecek/gönderecek/forward edecektir. Eğer ki siz kendi bilgisayarınızı ihtiyacınız olan gelen bağlantıları teker teker ayarlamak yerine kolaylık olsun diye DMZ olarak ayarlayacaksanız/ayarladıysanız ve bilgisayarınızdaki yazılımsal güvenlik duvarını (Windows Güvenlik Duvarı gibi) devre dışı bıraktıysanız tekrar açmanızı öneririm. Çünkü Internet'ten gelen bütün bağlantılar sizin bilgisayarınız/a için kabul edildiği/yönlendirildiği için bilgisayarınızda güvenlik açığı oluşur. Windows Güvenlik Duvarı'nda gelen bağlantılar için beyaz liste oluşturmak çok kolay. Bilgisayarınızda bir Web sayfası yayınlayacaksanız basitçe port 80'i ve iletişim kuralı TCP'yi seçip, 80/TCP olarak özel durum/beyaz liste bağlantı noktası oluşturabilirsiniz.
Ekleme:
ATM/ADSL bağlantısında Ethernet üzerinden PPP (İngilizce; PPP over Ethernet; kısaca PPPoE) kullanımı hakkında sözlük, ansiklopedik ve teknik bilgi:
ATM bağlantısında (bizim durumumuzdaki gibi ATM/ADSL bağlantısı yani telefon hatlarımızın; birisi abonenin evinde/işyerinde, diğeri abonenin bulunduğu ilçenin telefon merkezi ofisinde (İngilizce; central office) bulunan DSLAM cihazındaki ADSL modemi olmak üzere bir ADSL modemi çifti ile sağlanan ATM bağlantısı veya doğrudan CAT5 (?) veri kablosu ile sayısal (dijital) olarak sağlanan ATM bağlantısı) Ethernet bağlantısını köprüleyebilmek için IETF (açılımı; Internet Engineering Task Force, Türkçe; Internet Mühendisliği Özel Timi) RFC (açılımı; Request for Comment, Türkçe; Açıklama İsteği) 1483, başlık adıyla Multiprotocol Encapsulation over ATM Adaptation Layer 5 (Türkçe; ATM Uyumu Katmanı 5 üzerinden Çoklu İletişim Kuralı Kapsüllemesi) kullanılmaktadır. Bildiğimiz üzere ATM, LAN'larda (açılımı; Local Area Network, Türkçe; Yerel Alan Ağı) kullanılan bir iletişim kuralı değildir. LAN'larda Ethernet gibi iletişim kuralları kullanılmaktadır. IETF RFC 1483 sayesinde, Ethernet iletişim kuralı kullanan bir yerel alan ağı ile IETF RFC 1483'ü destekleyen bir Internet Hizmeti Sağlayıcısı (İngilizce; Internet Service Provider, kısaca; ISP) aynı Ethernet ağındaymış gibi haberleşebilmektedir. Yerel alan ağımızda, örneğin bilgisayarımızda üretilen bir Ethernet paketi önce Ethernet (IEEE 802.3) kartımız aracılığıyla bir IEEE 802.3 çerçevesine (İngilizce; frame) (değişken uzunlukta ve maksimum boyutu 1500 byte olan IEEE 802.3 çerçeveleri yine paket (İngilizce; packet) olarak adlandırılır fakat ben yanlış anlaşılmaması için çerçeve olarak yazacağım) kapsüllenerek bize ATM bağlantısını sağlayan ve IETF RFC 1483'ü destekleyen bilgisayara -ki bu bilgisayar çoğunlukla ADSL modemi cihazımız olacaktır fakat ben en temel ve en basit şekilde anlatmak için bir PCI slotundan takılan ATM kartına ve bir de PCI slotundan takılan Ethernet (IEEE 802.3) kartına sahip bir bilgisayar düşünmenizi istiyorum- gönderilir. Ardından bize ATM bağlantısı sağlayan bilgisayar ilk önce Ethernet (IEEE 802.3) kartına gelen IEEE 802.3 çerçevesini alır ve içinden Ethernet paketini çıkartır ve bu Ethernet paketini kendi ürettiği ATM Uyum Katmanı 5 paketi içine kapsülleyerek diğer bir deyişle köprüleyerek (İngilizce; bridging) ATM kartı aracılığıyla ATM çerçevesine (sabit uzunlukta olan ve kullanıcı verisi 48 Byte, başlık bilgisi de 5 Byte olmak üzere maksimum boyutu 53 Byte olan ATM çerçeveleri hücre (İngilizce; cell) olarak adlandırılır) kapsüllenerek ISP'ye gönderilir. ISP'nin sunucu bilgisayarında da az önce bizim yerel alan ağımızda olan Ethernet paketinin ATM Uyumu Katmanı 5 paketi içine köprülenmesi işleminin tam tersi gerçekleşir. ISP'nin sunucu bilgisayarı ATM kartına gelen ATM çerçevesinden ATM Uyumu Katmanı 5 paketini çıkartır (çıkartma kelimesini, içine kapsüllemenin tersi olarak kullanıyorum) ve ATM Uyumu Katmanı 5 paketinin içinden de Ethernet paketini çıkartır. Sonuç olarak yerel alan ağımızdaki bilgisayarımızda ürettiğimiz bir Ethernet paketi sanki ISP'nin sunucu bilgisayarı ile aynı yerel alan ağındaymışız gibi gönderildi.
IETF RFC 1483 makalesini okumak için IETF'in sitesini ziyaret edebilirsiniz:
https://tools.ietf.org/html/rfc1483
Ethernet üzerinden PPP (PPP over Ethernet, PPPoE) ise bir PPP paketinin iki bilgisayar arasında aktarılmak
üzere bir HDLC (açılımı; High Level Data Link Control) çerçevesine kapsüllenmesi yerine bir Ethernet paketinin içine kapsüllenmesini tanımlar. Böylece nasıl ki iki bilgisayar seri kablo ile birbirine bağlanıp PPP bağlantısı kurabiliyorsa aynı şekilde iki bilgisayar Ethernet paketleri aracılığıyla birer Ethernet (IEEE 802.3) kartı ile birbirine bağlanıp PPP bağlantısı kurabilir. PPPoE, IETF'in RFC 2516 adlı bilgilendirme belgesiyle açıklanmıştır. Belgede, PPPoE'nin birincil kullanım alanının IETF RFC 1483 numaralı belgede anlatıldığı gibi Ethernet paketlerini ATM Uyumu Katmanı 5 paketlerini içine köprüleyen bir ADSL modemi vasıtasıyla olacağı da belirtilmiştir.
IETF RFC 2516 makalesini okumak için:
https://tools.ietf.org/html/rfc2516